حل مساله فرآیندی است که شخص با توجه به تجارب عملی و توانمندی های ذهنی خود بتواند در جهت حل مسئله یا مشکل قدم برداشته و به نتیجه مطلوب دست یابد.
چرخه حل مسأله
چرخه حل مسأله شامل ۱- تشخیص مسأله ۲- تعریف مسأله ۳- تنظیم راهبرد حل مسأله ۴- سازماندهی اطلاعات درباره مسأله ۵- تخصیص منابع ۶- نظارت و ارزیابی است.
مهارت حل مسئله
مهارت حل مسئله، بنیاد تمام زمینه های دانش مانند ریاضیات، علوم و هنر است. چه کودک خردسالی که می خواهد بیابد لکه خیس فرش از چه چیزی ساخته شده و چه دانشمندی که می خواهد درمانی برای سرطان کشف کند، هر دو یک فرایند یکسان تفکر و حل مسئله را به کار می گیرند. از طریق یادگیری حل مسئله است که کودکان مهارت های فکری شان را می سازند. همچنین آموزش مهارت حل مسئله به کودکان باعث افزایش توانمندیهای عاطفی، اجتماعی، بدنی، زیباشناسی و اخلاقی آنها می شود.
فرزند شما با یادگیری مهارت حل مسئله، چه چیزی را کسب می کند؟
یادگیری مهارت حل مسئله به کودکان کمک می کند که: – خلاقیتشان افزایش یابد – توانمندی شان در ریاضیات بالا برود – اعتماد به نفسشان در انجام کارهایی که تا کنون نکرده اند زیاد شود – در رهبری توانمند شوند
چگونه مهارت حل مسئله را به فرزندتان آموزش می دهید؟
آموزش مهارت حل مسئله از طریق روش آموزشی مبتنی بر کشف باید صورت بگیرد؛ یعنی کودک بر اساس فرایند پرسشگری و کاویدن، یاد بگیرد. آموزش مهارت حل مسئله شامل کمک به کودک دراین است که یاد بگیرد چگونه پاسخ معماها، پرسشها، و معظلاتی که در زندگی روزانه اش با آنها روبرو می شود را پیدا کند. این یادگیری هم در تمرین های فردی و هم در تمرین های گروهی، محقق می شود. پروژه های گروهی برای یادگیری انضباط و همکاری گروهی (کار تیمی) خیلی مهم است.
کودکان باید در یک فرایند تکرار شونده و منظم، مهارت حل مسئله را یادبگیرند. برای این منظور، لازم است که اقدام های زیر صورت گیرد:
1- فراهم کردن یک محیط حل مسئله کودکتان باید بداند که اشکالی ندارد اگر اشتباه کرد و به این خاطر تنبیه نشود. و اینکه کودک متوجه شود که قضاوت ها و راه حل هایشان ارزشمند است؛ حال چه درست باشند چه غلط. به خاطر داشته باشید که شما می خواهید تفکر حل مسئله را تقویت کنید که نیازمند این است که تمامی گزینه های حل یک مسئله باید استخراج شود. اگر کودکتان جواب به ظاهر بی ارتباطی داد، هرگز او را مسخر نکنید و به او نخندید. کودک شما می خواهد که عقایدش شنیده شده و جدی گرفته شود. اگر شما به راه حل های کودکتان توجه کرده و او را تشویق کنید که راه حل های خلاقانه تر ارائه دهد، علاقه کودک به حل مسئله، افزایش می یابد.
2- ایجاد زمان برای حل مسئله
فرایند یافتن راه حل برای مسئله و آزمون راه حل در عمل، نیاز به زمان دارد. سعی و خطا، یکی از بخش های حیاتی برای یادگیری مهارت حل مسئله است. زمانی را بر اساس یک دوره منظم، مانند بعد از ظهرهای آخرهفته، کنار بگذارید تا به همراه فرزندتان در یک فعالیت حل مسئله، مشغول شوید.
3- فراهم کردن مکانی برای حل مسئله آزمون راه حل ها باید در محیطی ایمن انجام شود مانند چاله ماسه یا محوطه باغچه که بتوانید همراه با کودکتان بازی کنید. چاله ماسه، جای خوبی است برای ایجاد موقعیت هایی مانند حفر تونل و یا ساختن یک رمپ. اجازه دهید که کودکتان از وسایلی که در اطرافش هستف استفاده کند. همچنین اگر بتوانید چند کودک هم سن وسالش را نیز وارد کنید، سودمند است زیرا باعث تقویت تعاملات اجتماعی می شود؛ از آنجائیکه کودکان سعی می کنند برای یافتن راه حل با یکدیگر به گفتگو بپردازند.
4- تدارک وسایل لازم برای انجام بازی حل مسئله، کودک شما به موقعیت هایی نیاز دارد تا روش های گوناگون را به کار گرفته و تنوعی از ابزار و مصالح را داشته باشد. انعطاف پذیری مصالحی همچون ماسه، آب، بلوک، و مواد هنری برای کشف روش های گوناگون، ایده آل هستند. کودکان می توانند به راحتی راه حل هایشان را تست کنند و به مصالحشان، شکل های مختلفی بدهند.
5- آشنایی با روش حل مسئله حل مسئله دارای یک فرایند منطقی است که باید آن را به کودک یاد داد: یک- تشخیص مسئله دو- یافتن گزینه های گوناگون (مثلا از طریق طوفان ذهنی) سه- تست گزینه ها چهار – ارزیابی آنچه که رخ می دهد
فهمیدن فرایند تفکر حل مسئله، باعث می شود که کودکان مهارت حل مسئله شان را تقویت کنند. می توانید با توضیح این فرایند در زمانی که خودتان مشغول حل یک مسئله هستید، این استراتژی را برای کودکتان مدل کنید. برای اینکه به توجه کودکتان در فهم این فرایند جهت دهید، خوب است که پرسش هایی را از او بپرسید. بهترین پرسش ها در این زمینه، پرسش های باز (برای آشنایی با پرسش های باز اینجارا کلیک کنید) هستند. مثال هایی از پرسش های باز عبارتند از: برای اینکه این کار کنه، چطوری باید ساخته می شد؟ چه کار دیگه ای می شه کرد؟ اگر این کار را انجام دهیم، به نظرت چه اتفاقی می افته؟ اگر خودت امتحان کنی، چطور می شه؟ به نظرت آیا راه دیگری هم وجود داره
6- انتخاب مسائل مناسب برای حل از آنجای که کودکان بنا به طبیعتشان بسیار مایل هستند که دنیای اطرافشان را بیابند، یافتن مسئله مناسب، چندان سخت نیست. مسایلی که می توانید برای کودکان انتخاب کنید م ی تواند این باشد که دنیای فیزیکی، یا دنیای اجتماعی چگونه کار می کند. اینها جنبه هایی از زندگی است که کودکان در زندگی روزمره با آنها سروکار دارند. برخی از مسائل مربوط به دنیای فیزیکی عبارتند: – وقتی در یک کفه ترازو ، بار می گذاریم چگونه تعادل آن را حفظ کنیم؟ – وقتی که ته یک بطری سوراخ است، چگونه آن را پر از آب کنیم؟ – چگونه یک بند کفش را ببندیم؟ – چطوری به بالای کابینت برسیم؟ – چطوری یک تونل بزنیم زیر قصر ماسه ای، بدون اینکه خراب بشه؟
مثال هایی از مسائل مربوط به دنیای اجتماعی: – چطوری دوستمان را کمک کنیم تا گریه اش را متوقف کنه؟ – چگونه با دوستی که زبان ما را بلد نیست، صحبت کنیم؟ – برای مهمانی ات، چه کسانی را دعوت کنیم؟
آموزش مهارت حل مسئله به کمک اسباب بازی ها – pakdelha.ir
یکی از موضوعات مهمی که توجه روان شناسان را در سالهای اخیر به خود جلب کرده است، اهمیت یادگیری مهارت حل مسأله در کودکی است . مهارتی که ضمن فراهم آوردن فرصت های اکتشافی، پایه ای برای شکل گیری استقلال ، اعتماد به نفس و موفقیت های آتی کودکان در مدرسه و جامعه می شود .
از آنجایی که یکی از فواید بازی ، تأثیرات مثبت آموزشی آن است می توان به کمک بازی های خاصی، مهارت حل مسأله را در کودکان تقویت کرد تا آنها بتوانند تجربیات خود را در حین بازی درونی کنند و در زندگی واقعی از آن سود ببرند. به همین علت والدین و مربیان آگاه می کوشند با فراهم کردن اسباب بازی های مناسب، آنها را در مقابل مسائل مختلفی قراردهند که حل آنها نیازمند روش های خلاقانه است.
?روش های حل مسئله مسائل مختلف معمولا به دو روش اکتشافی یا تصادفی حل می شوند . از آنجا که روش های اکتشافی به همت و پشتکار فرد متکی هستند ، در طراحی اسباب بازی ها هم بیشتر مورد توجه قرار می گیرند.
اسباب بازی های سه بعدی جاگذاری که برای کودکان نوپا تهیه می شود ، نمونه گویایی از این اسباب بازی هاست. برای مثال کودک برای گذاشتن قطعه مثلثی شکل در خانه توخالی مشابه آن سعی می کند با آزمون و خطا راه حل درست را کشف کند. اما گاهی اوقات ترکیب روش های اکتشافی و تصادفی منجر به حل مسئله می شوند و کودک به طور تصادفی قطعه را در مکان خاص خودش قرار می دهد. ?انتخاب بهترین راه حل
هنگامی که کودک در مقابل یک مسئله راه حل های زیادی می یابد، با استفاده از تفکر نقاد شروع به ارزیابی آنها می کند. مهم آن است که کودک با کمک یک مربی یا والدینش و گاه به تنهایی هر کدام از راه حل ها را مورد ارزیابی و بررسی قرار دهد و بهترین راه حل را که کم هزینه ترین، مفیدترین و نزدیک ترین راه است، انتخاب کند. ?نقش آفرینی اجتماعی کودک با استفاده از اسباب بازی ها
از آنجایی که بازی کودکان اغلب تخیلی و آزادنه است می توان ویژگی آفرینندگی را که از رویکردهای حل مسأله است در آن مشاهده کرد .
بازی هایی که در آنها وظایف نقش های مختلفی مثل پزشکی و خانه داری باز آفرینی می شود بهترین نمونه از این بازی ها هستند که کودک را در مقابل “چگونه بازی کردن ” قرار می دهد. در این بازی ها کودک برای تعامل با دوستان و هم بازی های خود تشویق می شود و تمایل می یابد ضمن مسئولیت پذیری ، کارهای تازه ای را با روش جدید به انجام رساند .
?مسائل تک پاسخی ( مسایل همگرا ) یکی از جنبه های آفرینندگی که بارها در پژوهش های کودکان مورد بررسی قرار گرفته است ، توانایی پرداختن به مسائل تک پاسخی است . این مسایل که به مسائل همگرا شهرت دارند، تنها یک پاسخ صحیح دارند. انواع پازل ها ( از دو تکه تا هزار تکه آن ) نمونه خوبی از اسباب بازی های هم گرا هستند که ساخت آنها نیازمند استفاده از قطعات خاصی برای هر تکه است . حل مسایل همگرا با نحوه عملکرد کودکان در آزمون های هوشی یا کلامی مرتبط است و تمرکز و دقت کودک را در انتخاب گزینه و پاسخ درست افزایش می دهد.
?مسایل چند پاسخی ( مسایل واگرا ) مسایل چند پاسخی دارای چند پاسخ صحیح هستند و به مسایل واگرا شهرت دارند. انواع لگو ها چون ساخت مشخصی را دنبال نمی کنند بهترین نمونه آشنا برای اسباب بازی های واگرا هستند که با آنها یک خانه را به روش های مختلفی می توان ساخت.
نتایج یک تحقیق نشان داد، کودکانی که با اسباب بازی های واگرا مثل قطعات ساختمان سازی بازی کرده اند، رویکرد حل مسأله آنها در بزرگسالی انعطاف پذیرتر از سایر همسالان خود بوده است. حل مسائل « واگرا » اغلب با فرایندهای مربوط به آفرینندگی ارتباط دارد و به خاطر پاسخ های درست زیادی که کودک به آنها دست می یابد خلاقیت و خودپنداره مثبت کودک را به طور قابل توجهی افزایش می هد. بنابراین ضروری است با استفاده از اسباب بازی های متنوع ، قابلیت های مختلف ذهن کودکان را برای حل مساله درگیر کنیم.
?افزایش اشتیاق کودکان برای حل مسائل
محققان روی تأثیر بازی بر توانایی حل مسائل توجه زیادی کرده اند. برای مثال سیلوا در یکی از تحقیقات خود ، کودکان پیش دبستانی را به سه گروه تقسیم کرد .
به گروه اول اجازه داد تا قبل از درگیر شدن با هدف و آزمایش ، با وسایل حل مسأله به طور آزادانه بازی کنند .
گروه دوم قبل از آنکه از آنها خواسته شود تا آزمایش را انجام دهند، حل مسأله را توسط آزمایشگر مشاهده کردند. گروه سوم، گروه کنترلی بودند که به آنها نه وسایل بازی داده شده بود تا آزادانه بازی کنند، نه حل مسأله را مشاهده کرده بودند.
درنهایت، هم کودکانی که به آنها وسایل بازی داده شد تا آزادانه بازی کنند و هم کودکانی که حل مسأله را مشاهده کرده بودند، در حل مسأله موفق تر از گروه کنترل بودند.
بعلاوه گروه اول که به آنها اجازه بازی با وسایل مختلف حل مسئله داده شده بود، برای حل مسأله مشتاق تر از گروهی بودند که بعد از ارائه مسئله اجازه یافتند با وسایل موجود درگیر شوند. بنابراین به نظر می رسد فراهم کردن محیط غنی از ابزار و اجازه دادن به کشف کردن آنها تاثیر زیادی در افزایش گنجینه اطلاعاتی کودکان و حل ساده تر مسائل دارد.
?پیشنهادی برای والدین مسئله کوچکی که توسط خود کودک حل شود قدرت محاسبات ذهنی و اعتماد بنفس او را افزایش می دهد
اما برای آموزش و تقویت رویکردهای حل مسئله باید به این نکته توجه کنیم که هدف ما تربیت فرزند مستقل ، آگاه و توانمندی است که از عهده مسائل خود برآید. بنابراین والدین باید اجازه دهند کودکان خودشان در روند بازی مسائل شان را حل کنند. حالا می خواهد این مسئله حل کردن یک پازل ساده چهار تکه ای از فصل ها باشد یا ساختن یک هواپیمای مدل . چرا که مسئله کوچکی که به دست خود کودکان حل و فصل شود تاثیر عمیقی روی عملکرد ذهنی آنها می گذارد.
روانشناسان پیشنهاد می کنند، تنها در صورتی والدین باید برای حل مسئله کنار کودکشان قرار بگیرند که آنها نتوانند به تنهایی مسئله ای را حل کنند. در این مواقع همراهی، تشویق و راهنمایی غیر مستقیم والدین ضمن پیشگیری از ناکامی و عصبانیت کودکان به آنها هویت مستقل و یکپارچه ای می بخشد و آنها را در مقابل سخت ترین مسائل زندگی بیمه می کند.
بازی سودوکو و تاثیرات آن بر مغز و حل مساله:
سودوکو جدولی است که امروزه یکی از سرگرمی‌های رایج در کشورهای مختلف جهان به شمار می‌آید و به عنوان یک ابزار آموزشی بسیار مفید در کودکان نیز به کار می رود. رشد مهارت‌های ظریف و عمقی حرکتی، رشد تعاملات اجتماعی و برقراری ارتباط با اطرافیان، خلق آثار تازه از طریق دستکاری محیط پیرامون، رشد زبان و عواطف و رشد هوش از جمله مزایای بازی کردن برای کودکان است. در حین بازی، کودک در معرض انواع محرکات قرار گرفته و ارتباطات زیادی در ذهنش شکل می‌گیرد و در نتیجه رشد مغزی وی را به همراه دارد. بازی یکی از مهم ترین عوامل در تقویت مغز به حساب می‌آیند، بازی کودک نوعی ورزش و تمرین برای مغز او به شمار می‌رود. از آن زمانی که موج سودوکو دنیا را فرا گرفته است تحقیقاتی نیز بر روی مغز افرادی که این سرگرمی را دوست داشتند انجام شد که طی آن فعالیت بالای سلول های خاکستری و تقویت سلول های مغزی به ثبت نهایی رسید. در این بازی فرد ترغیب شود تا انتهای حل کامل پازل، بازی کند همگی سبب هوشیار شدن و درگیر شدن سلول های مغزی و جلوگیری از بروز بیماری آلزایمر یا زوال عقل می شود. بر اساس جدیدترین تحقیقات صورت گرفته توسط پژوهشگران دانشگاه کمبریج حل جدول سودوکو در دوران کودکی به ویژه بین سنین 7 الی 11 سال علاوه بر افزایش هوش و توانمدی ذهنی کودک باعث افزایش دامنه‌ی لغات او نیز می‌شود. پژوهشگران علاوه بر جدول سودوکو حل جدول کلمات متقاطع را نیز یکی از راههای بهبود حافظه و مهارت‌های کلامی در کودکان معرفی کرده‌اند.
اهداف بازی سودوکو و تاثیرات آن
*تمرکز هنگام تمرکز، ذهن توانایی جمع آوری ابزارهای مورد نیاز برای حل مشکلات پیچیده را دارد. در حقیقت، تمرکز شدید شاید یکی از دلایل توانایی های غیر عادی دانشمندان بزرگ در محاسبات پیچیده و به خاطر سپردن مطالب فراوان باشد. *بهینه سازی برای افزایش سرعت پردازش ذهنی و حل مسئله بر اشتباهات فردی و نقاط ضعف غلبه کرده و راه حل های میانبر و جایگزین قرار می دهد. هر چه بیشتر تمرین کند تا به دنبال راه های مختلف تر باشد (و هیچ گزینه ای را هر چند غیر معقول، بدون بررسی کنار نگذارد)، ذهن کودک می تواند، بهینه ترین راه حل را پیدا کند. *حل مساله سرعت انتقال و تصمیم گیری در مغز را به نحو عجیبی افزایش می دهد. در کنار آن به افزایش مهارت های حل مسئله کمک بزرگی می کند. *ورزش مغزی این بازی برای مغز انسان ورزشی به حساب می آید تا قدرتمند تر بشود. این بازی یک جور نرمش برای مغز است. می توانید قبل از شروع به درس خواندن کمی بازی کند تا ببینید چقدر به درس خواندن کمک می کند. همچنین منجر به رشد مهارت‌های ظریف و عمقی حرکتی می گردد.
دلیل های اصلی شکست حل مسئله
ناتوانی در تعقیب مسئله و حل آن ناتوانی در فهم دقیق و درست مسئله ناتوانی در دریافت اطلاعات لازم برای حل مسئله ناتوانی در پیش بینی ناشناخته ها انتخاب راه حل ضعیف یا غلط از ابتدای کار (برخورد هیجان مدار) که منجر به راه حل غلط شود کار کردن بر اساس اطلاعات نادرست ناتوانی در استفاده از تجربه های دیگران ناتوانی در خلاقیت و نوآوری در روش های حل مسئله استفاده نکردن از فرصت‌هایی برای درنگ، تأمل و استراحت بجا و به موقع
مراحل حل مسئله به زبان ساده برای دانش آموزان
گام اول
مسله را آن قدر بخوان تا منظور آن را خوب بفهمی اگر متوجه نشدی مساله را روی شکلی برای خودت نشان بده
گام دوم
مساله را برای خود یا دیگران توضیح بده
گام سوم اعداد درون مساله را با کشیدن خط در زیر یا دور آن مشخص کن گام چهارم خلاصه مساله را بنویس گام پنجم حدس بزن که چه عملیاتی (- +و… ) را باید انجام بدهی
گام ششم عملیات مورد نظر را انجام داده و پاسخ را به دست بیاور گام هفتم جلو نویسی مساله را فراموش نکن.
آموزش حل مسئله – منبع : کانال آموزش و درمان اختلالات یادگیری
