یکی از موضوعات مهمی که توجه روانشناسان را در سالهای اخیر به خود جلب کرده است، اهمیت یادگیری مهارت حل مسأله در کودکی است . مهارتی که ضمن فراهم آوردن فرصت های اکتشافی، پایه ای برای شکل گیری استقلال ، اعتماد به نفس و موفقیت های آتی کودکان در مدرسه و جامعه می شود .
از آنجایی که یکی از فواید بازی ، تأثیرات مثبت آموزشی آن است می توان به کمک بازی های خاصی، مهارت حل مسأله را در کودکان تقویت کرد تا آنها بتوانند تجربیات خود را در حین بازی درونی کنند و در زندگی واقعی از آن سود ببرند. به همین علت والدین و مربیان آگاه می کوشند با فراهم کردن اسباب بازی های مناسب، آنها را در مقابل مسائل مختلفی قراردهند که حل آنها نیازمند روش های خلاقانه است.
روش های حل مسئله مسائل مختلف معمولا به دو روش اکتشافی یا تصادفی حل می شوند . از آنجا که روش های اکتشافی به همت و پشتکار فرد متکی هستند ، در طراحی اسباب بازی ها هم بیشتر مورد توجه قرار می گیرند.
اسباب بازی های سه بعدی جاگذاری که برای کودکان نوپا تهیه می شود ، نمونه گویایی از این اسباب بازی هاست. برای مثال کودک برای گذاشتن قطعه مثلثی شکل در خانه توخالی مشابه آن سعی می کند با آزمون و خطا راه حل درست را کشف کند. اما گاهی اوقات ترکیب روش های اکتشافی و تصادفی منجر به حل مسئله می شوند و کودک به طور تصادفی قطعه را در مکان خاص خودش قرار می دهد.
انتخاب بهترین راه حل
هنگامی که کودک در مقابل یک مسئله راه حل های زیادی می یابد، با استفاده از تفکر نقاد شروع به ارزیابی آنها می کند. مهم آن است که کودک با کمک یک مربی یا والدینش و گاه به تنهایی هر کدام از راه حلها را مورد ارزیابی و بررسی قرار دهد و بهترین راه حل را که کم هزینه ترین، مفیدترین و نزدیک ترین راه است، انتخاب کند. ?نقش آفرینی اجتماعی کودک با استفاده از اسباب بازی ها
از آنجایی که بازی کودکان اغلب تخیلی و آزادنه است میتوان ویژگی آفرینندگی را که از رویکردهای حل مسأله است در آن مشاهده کرد .
بازی هایی که در آنها وظایف نقش های مختلفی مثل پزشکی و خانه داری باز آفرینی می شود بهترین نمونه از این بازی ها هستند که کودک را در مقابل “چگونه بازی کردن ” قرار می دهد. در این بازی ها کودک برای تعامل با دوستان و هم بازی های خود تشویق می شود و تمایل می یابد ضمن مسئولیت پذیری ، کارهای تازه ای را با روش جدید به انجام رساند .
مسائل تک پاسخی ( مسایل همگرا )
یکی از جنبه های آفرینندگی که بارها در پژوهش های کودکان مورد بررسی قرار گرفته است ، توانایی پرداختن به مسائل تک پاسخی است . این مسایل که به مسائل همگرا شهرت دارند، تنها یک پاسخ صحیح دارند. انواع پازل ها ( از دو تکه تا هزار تکه آن ) نمونه خوبی از اسباب بازی های هم گرا هستند که ساخت آنها نیازمند استفاده از قطعات خاصی برای هر تکه است . حل مسایل همگرا با نحوه عملکرد کودکان در آزمونهای هوشی یا کلامی مرتبط است و تمرکز و دقت کودک را در انتخاب گزینه و پاسخ درست افزایش می دهد.
مسایل چند پاسخی ( مسایل واگرا ) مسایل چند پاسخی دارای چند پاسخ صحیح هستند و به مسایل واگرا شهرت دارند. انواع لگو ها چون ساخت مشخصی را دنبال نمی کنند بهترین نمونه آشنا برای اسباب بازی های واگرا هستند که با آنها یک خانه را به روش های مختلفی می توان ساخت.
نتایج یک تحقیق نشان داد، کودکانی که با اسباب بازی های واگرا مثل قطعات ساختمان سازی بازی کرده اند، رویکرد حل مسأله آنها در بزرگسالی انعطاف پذیرتر از سایر همسالان خود بوده است. حل مسائل « واگرا » اغلب با فرایندهای مربوط به آفرینندگی ارتباط دارد و به خاطر پاسخ های درست زیادی که کودک به آنها دست می یابد خلاقیت و خودپنداره مثبت کودک را به طور قابل توجهی افزایش می هد. بنابراین ضروری است با استفاده از اسباب بازی های متنوع ، قابلیت های مختلف ذهن کودکان را برای حل مساله درگیر کنیم.
افزایش اشتیاق کودکان برای حل مسائل
محققان روی تأثیر بازی بر توانایی حل مسائل توجه زیادی کرده اند.
برای مثال سیلوا در یکی از تحقیقات خود ، کودکان پیش دبستانی را به سه گروه تقسیم کرد . به گروه اول اجازه داد تا قبل از درگیر شدن با هدف و آزمایش ، با وسایل حل مسأله به طور آزادانه بازی کنند .
گروه دوم قبل از آنکه از آنها خواسته شود تا آزمایش را انجام دهند، حل مسأله را توسط آزمایشگر مشاهده کردند. گروه سوم، گروه کنترلی بودند که به آنها نه وسایل بازی داده شده بود تا آزادانه بازی کنند، نه حل مسأله را مشاهده کرده بودند.
درنهایت، هم کودکانی که به آنها وسایل بازی داده شد تا آزادانه بازی کنند و هم کودکانی که حل مسأله را مشاهده کرده بودند، در حل مسأله موفق تر ازگروه کنترل بودند.
بعلاوه گروه اول که به آنها اجازه بازی با وسایل مختلف حل مسئله داده شده بود، برای حل مسأله مشتاق تر از گروهی بودند که بعد از ارائه مسئله اجازه یافتند با وسایل موجود درگیر شوند. بنابراین به نظر می رسد فراهم کردن محیط غنی از ابزار و اجازه دادن به کشف کردن آنها تاثیر زیادی در افزایش گنجینه اطلاعاتی کودکان و حل ساده تر مسائل دارد.
پیشنهادی برای والدین مسئله کوچکی که توسط خود کودک حل شود قدرت محاسبات ذهنی و اعتماد بنفس او را افزایش می دهد
اما برای آموزش و تقویت رویکردهای حل مسئله باید به این نکته توجه کنیم که هدف ما تربیت فرزند مستقل ، آگاه و توانمندی است که از عهده مسائل خود برآید. بنابراین والدین باید اجازه دهند کودکان خودشان در روند بازی مسائل شان را حل کنند. حالا می خواهد این مسئله حل کردن یک پازل ساده چهار تکه ای از فصل ها باشد یا ساختن یک هواپیمای مدل . چرا که مسئله کوچکی که به دست خود کودکان حل و فصل شود تاثیر عمیقی روی عملکرد ذهنی آنها می گذارد.
روانشناسان پیشنهاد می کنند، تنها در صورتی والدین باید برای حل مسئله کنار کودکشان قرار بگیرند که آنها نتوانند به تنهایی مسئله ای را حل کنند. در این مواقع همراهی، تشویق و راهنمایی غیر مستقیم والدین ضمن پیشگیری از ناکامی و عصبانیت کودکان به آنها هویت مستقل و یکپارچه ای می بخشد و آنها را در مقابل سخت ترین مسائل زندگی بیمه می کند.
آموزش مهارت حل مسئله به کمک اسباب بازی ها – سایت پاکدلها
