پاکدلها: محرومیت حسی شناختی : موجب کاهش ظرفیت یادگیری ،ناتوانی در حل مسائل و انجام وظایف،سردر گمی،تفکر نامانوس،واپسگرایی عاطفی:خستگی بیقراری ،افزایش نگرانی،نیاز فزاینده برای تحریک جسمی و اجتماعی شدن،ناپایداری عاطفی ادراکی:کاهش دقت،مشکلات بینایی و نا هماهنگی حرکتی،از دست دادن موقتی تشخیص رنگ،سردرگمی،اختلال در خواب و حالات بیداری و راه رفتن تحریکات ناکافی افرادی که حواس پنجگانه شان طبیعی است ولی محرک های لازم و کافی در محیط وجود ندارد به همان اندازه ی افرادی که اختلال در حواس پنجگانه دارند دچار صدمه می شوند.
علایم محرومیت از تحریکات حسی توهم بینایی و شنوایی عدم توانایی در تمرکز افکار .
فقدان حسی:نقص درعملکرد طبیعی دریافت درک حس را فقدان حسی می نامند در نتیجه کودک نمی نتواند محرک خاصی را دریافت نماید مثل نابینایی و ناشنوایی وکری.یا اینکه در این حس ها اختلال ایجاد شود.
علائم:ترس، عصبانیت و احساس ناتوانی و تنهایی ممکن است برای سازگاری با فقدان حسی از نظر اجتماعی منزوی شود.به علت ناتوانی در پاسخ به محرک محیطی امنیت کودکانSLD می شود.
از آنجائیکه محرومیت حسی ناظر به شرایطی است که در آن کاهش چشم گیر در تحریک مناسب حسی در طول یک دوره زمانی مشاهده می گردد. به طور کلی همه اشخاص مبتلا به ناتوانایی ها فاقد تحریک و ظرفیت درک و تعبیر و تفسیر درون داد حسی می باشند. کوشش های اولیه توسط ایتارد( 1932) این ادعا را اثبات نمود. طبق مطالعه و تحقیق او مشخص گردید برنامه مداخله باید بسیار سریع صرت گیرد. (فرهاد ماهر، 1386)به طور کلی توانایی درک تفاوتها و مشابهت ها در مجموعه ای از اشکال هندسی ، یک مهارت ادراکی دیداری است. توانایی تشخیص و طبقه بندی محرک های شنیداری و رد گیری الگوهای معنی دار آنها و تشخیص تفاوت بین اصوات ن – د – ب در زبان محاوره ای به تقویت ادراک شنیداری بستگی دارد . بسیاری از کارها که توسط دست انجام می گیرد ( نوشتن ، تایپ کردن مستلزم کنشهای حرکتی می باشد. همینطور بسیاری از فعالیت های بازی و ورزشی مستلزم مهارت های بالای حرکتی درشت می باشد. به همین دلایل است که تکالیف سطح پایین تر در این سلسله مراتب از اهمیت بسیار در برنامه های تربیتی کودکان دارای مشکلات یادگیری بر خوردارند. درمان یکپارچگی حسی مستلزم تحریک دستگاههای دهلیزی، گیرنده های عضلانی و لمسی است. روسنر ( 1979) بیان نموده که مهارتهای تحصیلی منوط به مهارت های ادراکی رشد یافته می باشد ادعا می کند. توانایی های ادراکی دیداری ، پیش نیاز مقدار بسیاری از یادگیری های رسمی است که در پی آن می آید. مطالعه پژوهش روسنر (1978) مهارتهای ادراکی را به گروهی از کودکان مبتلا به ناتوانایی های هوشی خفیف آموزشی دادند و با گروه گواه مقایسه نمودند که در یک گروه سنی و با یک هوش بر متوسط، و بعد از گرفتن پس آزمون به این نتیجه رسیدند که نسبت به گروه کنترل در مسائل ادراکی بهتر عمل کردند.
تاریخچه اختلال یادگیری:با توجه به این که اصطلاح اختلالات یادگیری سابقه چندانی در حوزه آموزش و پرورش استثنایی ندارد. اما ریشه این رشته به بیش از212 سال قبل بر میگردد( رحیمی93) در سال 1917 هین شل کوری[2] عدد را مطرح نمود. یک عصب شناس به نام ارتون[3] رابطه بین غلبه طرفی مغز و اختلالات تکاملی زبان را در سال 1930 مورد مطالعه قرار داد (همایش ناتوانی های یادگیری همدان 84)در دوره دیگر در (1960-1930 ) را دوره انتقال گفته اند و اشتراوس و لیتنن[4] تحت عنوان آسیب شناسی روانی و تربیت کودک معلول مغز مورد توجه قرار گرفت و آنها معتقد بودند اگر نیمکره غالب فرد آسیب ببیند وی دچار مشکل یادگیری می شود اصطلاح ناتوانی یادگیری را اولین بار ساموئل کرک[5] در سال 1963 به کاربرد در سال 1975 دولت امریکا کودکان و نوجوانان ناتوان در یادگیری را به عنوان یک گروه ویژه به رسمیت شناخت و آنها را از نظر آموزش مشمول استفاده از خدمات آموزش و پرورش استثنائی قرار داد(براون[6] 1988).
اما در ایران آموزش و توانبخشی دانش آموزان دارای اختلالات ویژه یادگیری به 3 دوره تقسیم می گردد.
1- در سال 1369 یک اتاق در یکی از مدارس منطقه 4 تهران توسط مدیریت و انجمن اولیا مربیان توسط دکتر تبریزی برای درمان مشکلات یادگیری اختصاص یافت. (تبریزی 81)
دوره دوم: دوره طراحی و برنامه ریزی و سیاست گذاری
دوره سوم: از سال 1373 به بعد که دوره تاسیس سیستم های آموزشی وتوانبخشی و آماده سازی نیروهای متخصص می باشد.
(رحیمی92)
تعریف ناتوانی یادگیری:کلمه اختلالات یادگیری برای اولین بار توسط ساموئل کرک در 1962 بکار برده شد در سال 1975 اختلالات یادگیری از طرف کنگره امریکا به معنای وجود اختلال در یک یا چند فر ایند روان شناختی پایه بوده که به فهم یا استفاده از زبان نوشتاری و یا گفتاری مربوط می شود و به شکل عدم توانایی کامل در گوش کردن
پاکدلها: اختلالات ویژه یادگیری و رفتاری
، فکر کردن ، صحبت کردن ، خواندن ، نوشتن و هجی کردن یا محاسبات ریاضی ظاهر شود.
در حال حاضر تعریفی که گزارش سالیانه آن در سال 1998 به کنگره آمریکا داده شده است بیشتر معمول می باشد که کودکان ناتوان در یادگیری ، در یک یا چند فر آیند اساسی در ارتباط با فهم یا کاربرد زبان( شفاهی یا کتبی) از خود ناتوانی نشان می دهند. تظاهرات اختلال در گوش کردن، سخن گفتن، خواندن، نوشتن یا یادگیری می باشد . ناتوانی یادگیری این کودکان از نوع مشکلاتی نمی باشد که در ابتدا به بینائی ، شنوائی ، نقایص حرکتی، کم توان ذهنی ویا کمبود محیطی مربوط باشد(تبریزی، 1377) .
چگونه می توان شاخص های رشد حرکتی و سایر شاخص های حسی را اندازه گیری نمود.الف) از آنجائیکه غلتیدن، سر از بالا به پایین بردن در 4 ماهگی ، نشستن بدون تکیه گاه در 6 ماهگی ، ایستاده در 9 ماهگی ، راه رفتن در 12 ماهگی ، بالا رفتن از پله در 27 ماهگی، جست زدن در 5 سالگی، راندن دوچرخه بدون چرخ حمایتی در 7 سالگی شاخص های رشد حرکتی می باشد. بنابراین ضعف در انها باید مورد ارزیابی قرار گیرد.
ارزیابی توانایی های حل مسئله دیداری:در 3 سالگی رسم دایره ، در 5/3 سالگی رسم بعلاوه (صلیب) در 4 سالگی رسم مربع ، در 5 سالگی رسم مثلث، در 6 سالگی رسم مستطیل ، در 8 سالگی رسم صلیب پهن، در 9 سالگی رسم استوانه، در 12 سالگی رسم مکعب باید توسط کودک انجام گردد.
5- آزمون تشخیص راست و چپ در 5/4 سالگی دست چپ خود را باید نشان دهد.در 5/4 سالگی دست چپ خود را روی چشم چپ بگذارد و دست راست خود را روی چشم راست بگذارد.در 5/5 سالگی دست چپ خود را روی چشم راست بگذارد.در 5/7 سالگی دست راست من را لمس کن، زانوی چپ مرا لمس کن.
ارزیابی حس لامسه:
1- آیا کودک در مقابل لمس شدن اعتراض می کند
2- آیا کودک دوست ندارد مورد نوازش قرار گیرد.
3- آیا هنگامی که لباس جدیدی می پوشد واکنش های منفی از خود نشان می دهد.
4- آیا فقط جنس خاصی از لباس را می پذیرد.
5- آیا خود را از سایرین جدا می کند.
ارزیابی حس بینائی:
1- آیا کودک مشکل مشخص بینائی دارد.
2- آیا در هنگام کپی کردن جابجایی انجام می دهد.
3- آیا در تمیز بین رنگها و اشکال مشکل دارد.
4- آیا در هنگام مواجهه با انبوه محرکات دیداری هیجان زده می شود.
ارزیابی حس دهلیزی[7]:
1- آیا کودک مایل نیست به هوا پرت شود.
2- آیا کودک از حرکت در فضا می ترسد( مثلاً بالا رفتن از پله)
3- از حرکات تعادل اجتناب می ورزد.
4- دست و پا چلفتی بوده و اغلب به اشیاء می خورد یا روی آن می افتد.
ارزیابی قوام عضلانی[8]:
1- آیا کودک می تواند به مدت طولانی شئ را نگاه دارد؟
2- آیا در گرفتن اشیاء ضعف دارد؟
3- به آسانی خسته می شود.
ارزیابی در هماهنکی حرکت:
1- بیش از اندازه دچار حادثه می شود؟
2- در کار کردن با مداد مشکل دارد.
3- در پوشیدن یا در آوردن لباس مشکل دارد.
4- برتری دستی دائم ندارد. روشهای اصلاح و تقویت مهارتهای ادراکی و انجام فعالیت های مربوط به یکپارچگی حسی: پس از اجرای آزمون و بررسی نتایج و تشخیص نقاط ضعف و قوت کودک ، می توان به طور مناسب ، او را یاری داد تا جنبه های ضعیف خود را تقویت نماید. وقتی اطلاعات تشخیصی در مورد کودک فراهم شد تنظیم یک برنامه انفرادی ، ضروری است. برنامه باید به گونه ای تدوین شود که پاسخگوی نیازهای آموزشی کودک باشد.
به خاطر داشته باشید برای اجرای موفقیت آمیز برنامه ، رعایت نکات زیر الزامی است.
1- سطح کارکردی کودک را تشخیص دهید و آموزش را از همان سطح آغاز نمائید. نقطه شروع ، در هر آموزش ، توانایی کودک است، نه ضعف و ناتوانی او.
2- تمرینها را، از سطوح حرکتی و ادراکی آغاز کنید وتا سطح شناختی پیش ببرید.
3- به تدریج و به آرامی ، در تقویت شیوه حسی ضعیف کودک بکوشید تا به سطح رشد طبیعی پیشرفت کند.
تمرین:
1- پیشرفت مهارتهای توازن ، پیشرفت آگاهی فضایی (مکانی) پیشرفت هماهنگی چشم و دست، پیشرفت فعالیت دستکاریوسیله مورد نیاز :
لاستیک فرسوده سوارینحوه ارائه:
1- از کودک بخواهید درون آن سینه خیز برود.
2- از کودک بخواهید لاستیک را به حرکت در آورد.
3- لاستیک را به حرکت در آورد و آن را متوقف نماید.
4- کودک با هر دو پا به داخل و خارج لاستیک بپرد.
5- از کودک بخواهید روی لاستیک بایستد و توازن خود را حفظ کند.
تمرین:
2- پیشرفت هماهنگی چشم و دست ، افزایش هماهنگی و چالاکی در حرکات وسیله مورد نیاز :
استفاده از نردبان زمینی نحوه ارائه:
1- به سمت جلو درون نردبان قدم بزند.
2- به سمت عقب درون نردبان قدم بزند.
3- با پای راست شروع به راه رفتن کند.
4- با پای چپ شروع به راه رفتن کند.
5- روی نردبان به طرف جلو، عقب و طرفین حرکت کند.
6- بین دو قاب نردبان به طرف جلو لی لی کند.
7- بین دو قاب نردبان به طرفین لی لی کند.
تمرین :
3- انجام فعالیتهای لامسه ای جهت بهبود حس لامسه ، چهار دست وپا رفتن، جنبیدن ، غلتیدن-، سینه خیز رفتن با (باسن) راه رفتن تمام
فعالیتهایی هستند که درون داد لامسه ای را افزایش می دهند. از کودک بخواهید کنار دیوار ایستاده و بچرخد. چرخش تماماً در یک جهت و سپس در جهت مخالف باشد.حرکت دیکر جهت بالا بردن فعالیتهای لامسه ای به این صورت است که توپ را چندین بار بر رویش غلتانده و در صورت عدم بروز واکنش نا مطلوب به مرور رفتار را بیشتر نمائید.حرکت بعدی در افزایش فعالیت لامسه ای به این گونه است که در صورتی که با پارچه حوله ای یا تکه ای موکت کودک لمس شده و در صورتی که کودک پاسخ اجتنابی یا کناره گیری یا واکنش هیجانی نشان داد باید باز هم به درون داده ها و تمرینها ی لامسه ای ادامه دهیم.انجام فعالیت های نقاشی با انگشت، ماسه بازی ، می تواند موثر باشد. کودک باید بعد از تمرینات بتواند زبری، نرمی ، سردی ، تیزی، کندی ، چسبندگی ، سختی ، قطوری ، نازکی را تشخیص دهد.
تمرین:
4- انجام فعالیتهای دهلیزی:فعالیتهای دهلیزی باید با احتیاط و دقت کنترل شود، بازیهای کودکانه زیادی مثل طناب بازی ، گرگم به هوا ، شنا و چرخ و فلک متشکل از حرکات مشخص زیادی هستند.غلتیدن و استفاده از وسایلی چون صندلی گهواره ای و ترامپولین، سرسره، تاب، چرخ و فلک میتواند در تقویت حس دهلیزی موثر باشد
تمرین:
5-فعالیتهای جهت بهبود حس عمق[9] (حس حرکت):
حس حرکت یا حس عمق به سیستم حسی ای مربوط است که از داخل بدن خصوصاً مفاصل و لیگامان ها اطلاعات فراهم می اورد. این امر با استفاده از آگاهی درونی در باره اعضا بدن خود، به ما اجازه می دهد فعالیتها را با هماهنگی انجام دهیم. فعالیت های جهت تحریک ، عمدتاً فعالیت هایی از نوع کار سخت هست به طوریکه حداقل در ان وزن بدن جابجا می شود.
تمرین ها :
الف- حمل و نقل کالا
ب- مسابقه طناب کشی
ج- مچاله نمودن روزنامه
د- پرتاب توپ سنگین و هل دادن جسم سنگین می تواند در انجام فعالیت هایی جهت بهبود حس عمق موثر باشد.
تمرین 6- فعالیتهایی جهت تقویت برنامه ریزی حرکت:
1- دمیدن بر توپ پینگ پنگ
2- تقلید از راه رفتن حیوانات
3- پرش جفت پا
4- غلتاندن توپ روی دیوار
5- شوت زدن به عقب
6- شوت زدن به جلو
7- بالا رفتن نردبان
8- حرکت در یک مسیر مشخص .
فعالیت های این بخش شامل اعمال برنامه ریزی شده ای است که بایست از آسان به پیچیده درجه بندی شود.
لازم است طرز کار کودک از نزدیک بررسی شود تا از تناسب سطح فعالیت برای اجرا و موفقیت آن مطمئن شوید.
تمرین 7- هماهنگی حرکتی دو طرفه :
فعالیت هایی چون دو چرخه سواری ، طناب بازی ، شنا می تواند در هماهنگی حرکت دو طرفه موثر باشد.
نتیجه گیری :با توجه به اینکه یکپارچگی حسی به معنی دریافت و پردازش اطلاعات از هفت حس(حرکت ،لمس،فشار،بینایی،شنوایی،چشایی،و بویایی) می باشد.اطلاعات حسی با دقت وبه طور کافی پردازش نمی شود.این به نوبه خود بر کارایی عملکرد مغز تاثیر می گذارد چرا که عملکرد مناسب مغز به یکپارچگی خوب حواس بستگی دارد.بنابراین با ، هماهنگ کردن چشم و دست و کنترل حرکتی و ادراک بصری و فضایی و مسائل تعادلی لمسی و توانایی بصری-حرکتی، و توانایی جهت گیری می توان گروهی از ناتوانیهای نوشتن خواندن،هجی کردن،واختلالات ریاضی را درمان کرد. هماهنگی حرکتی ظریف ، مستقیماً مربوط می شود به رشد و تکامل ماهیچه های ریز دست که در انجام تکالیفی نظیر نوشتن ، نخ کردن ، سوار کردن مهره ها و پیچها و قیچی کردن ، به کار برده می شود انجام موفقیت آمیز همه ی این تکالیف موجب موفقیت در تحصیل و درمان اختلالات یادگیری می شود. به نظر می رسد هر چه کودکان در زمینه در یافت و پرداخت محرکهای ورودی ، کار آمد تر شوند در فهم و درک محیط و در نتیجه دربیان و توصیف خود توانا تر خواهند بود.
منابع:
رحیمی، محمد،اختلالات ویژه یادگیری، نشر سپهر اندیشه،(1392) قم
ایلوارد. الیزابت، تشخیص و ساماندهی ناتوانی یادگیری(1377) تهران . انتشارات استثنایی چاپ اول
بارابارایی، فینک، فعالیت های مربوط به یکپارچگی حسی. ترجمه مهناز زارع فر(1383) تهران. انتشارات تیمور زاده
براتی سده، فرید، مقدمه ای بر اصول توانبخشی معلولان، 1385 ، نشر رشد
تبریزی ،مصطفی، درمان اختلالات دیکته نویسی ،1385 ، نشر فراوان
داور منش ،عباس ، مقدمه ای بر اصول توانبخشی معلولان (1385). تهران . انتشارات رشد چاپ اول
رواندوست، وحید، تمرینهای حسی و حرکتی – روانی در تحول ذهنی ، 1383 نشر دانشگاه بهزیستی
سلطان زاده ، اکبر ، بیماری های مغز و اغصاب ، 1380 . تهران نشر نور دانش..
کرک ساموئل . اختلالات یادگیری تحولی و تحصیلی . ترجمه سیمین رونقی و همکاران. (1377) تهران . نشر سازمان آموزش و پرورش استثنایی..
نقدی ، صوفیا، حرکت درمانی اصول و روشها ، 1378 ، نشر ارجمند.
(ورنر،رینی)، رشد و تقویت مهارتهای ادراکی- حرکتی در کودکان ، ترجمه علی حسین سازمند (1376) تهران، نشر استثنایی .
1- Learner,j2- Hinshel 1- Orton2- Lehtinen & Strass3- Samuelkirk4- Brown1- Vestibular sen setion
منتشر شده در کانال تلگرامی اختلالات ویژه یادگیری و رفتاری
شاید این موضوعات هم مورد پسند شما باشد ⇓