تشخیص , شیوع , علل و درمان اختلالات یادگیری

تشخیص اختلالات یادگیری

پاکدلها:اختلال خواندن شایع ترین نوع اختلال یادگیری است و کودک در این اختلال در صحیح خوانی، رمزگشایی، سرعت و دقت خواندن و درک مطلب مشکل دارد. کندی در یادگیری پیشوند ها، پسوند ها، کلمات ریشه ای و سایر فنون خواندن از دیگر نشانه‌های اختلال است. همچنین کودک در یادآوری و فهم آنچه خوانده است مشکل دارد، در درک، فهم و تعبیر مفاهیم ضعف داشته و متن پیش رو را درست و صحیح بخواند. کودک خطاهای پایدار در خواندن دارد و معمولاً از خواندن با صدای بلند اجتناب می کند.

کودکانی که اختلال نوشتن دارند در هجی کردن صحیح کلمات و دیکته آن، در استفاده از گرامر ضعف دارند. دست خط بدی دارند و ممکن است در یک قطعه نوشتاری، یک کلمه مشابه را در جاهای مختلف متفاوت بنویسند. معمولاً از تکالیف نوشتنی اجتناب می کنند و تکالیف درسی خود را به کندی انجام می دهند و خطاهای ثابت در نوشتن دارند.

کودکانی که اختلال ریاضیات دارند در استدلال و یا محاسبات ریاضی ضعیف هستند و در مهارت های ریاضیات که نیاز به درک مفاهیم پایه ای دارد، مشکل دارند.

با توجه به تعاریفی که از دانش آموزان دارای مشکلات یادگیری گفته شد به نظر می رسد معلمین از جمله اولین کسانی هستند که متوجه مشکل این دانش آموزان می شوند و پس از اینکه روشهای گوناگون آموزشی را اجرا می کنند به موفقیت چشمگیری نمی رسند.

پدیده های همراه

اختلالات خاص یادگیری خود را در قالب پدیده هایی قابل مشاهده نشان می‌دهند. این پدیده ها، رفتارهایی هستند که هر روز در کلاس یا خانه دیده می‌شوند. مثلاً ممکن است این کودکان در تکلم نیز مشکلاتی داشته باشند مثلا در پیدا کردن کلماتی که بیانگر نظرشان باشد، مشکل پیدا کنند یا به خاطر کنترل ماهیچه ای ضعیف دست خط بدی داشته باشند.

انواع اشکالات املایی دانش آموزان :

به طور کلی اشکالات یا ناشی از محیط است و یا از خود فرد ناشی می شود. از دیدگاه روانشناختی می توان اشکالات املایی را ناشی از موارد زیر دانست :

ضعف در حساسیت شنوایی مثال: بجای “تار”  می‌نویسد “کار”

ضعف در حافظه شنوایی که سبب جا انداختن کلمات و حروف می شود .

ضعف در حافظه دیداری ( غلط نویسی حرف  هم صدا ) مثال: “طناب” و “تناب”

ضعف در حافظه توالی دیداری ( جابه جا نوشتن حروف در کلمه ) مثال : “مادر” که “مارد” نوشته می شود 

قرینه نویسی ( آیینه نویسی )

وارونه نویسی ( چپه نویسی )

عدم دقت ( کم گذاشتن سر کج ، تشدید ، کم و زیاد گذاشتن نقطه و دندانه ها و… )

نارسانویسی ( عدم وضوح و خوانایی نوشته )

روشن است که با شناسایی سریع و به موقع مشکلات املایی روند درمان تسهیل می یابد و از تثبیت ناتوانی یادگیری در کودکان و افت تحصیلی جلوگیری خواهد شد .

چرا مهم است که اختلالات یادگیری را تشخیص دهیم؟

پیشرفت تحصیلی کودک تأثیر بسزایی برای اعتماد به نفس و تصویر مثبت ذهنی او از خود دارد به همین دلیل شکست نسبی یا مطلق تحصیلی در مدرسه یک عامل خطر مهم برای شکل گیری اختلالات روانپزشکی بعدی می باشد.

معمولا“ این کودکان اسیر یک چرخه هیجانی منفی می شوند. به این صورت که ناتوانی تحصیلی منجر به احساس شکست و ناکامی، اعتماد به نفس ضعیف، اضطراب، افسردگی و نقص در کفایت اجتماعی می گردد که این موارد با توانایی کودک برای مشارکت فعال و مؤثّر در امور مدرسه تداخل می کند و مشکل یادگیری کودک شدّت می یابد و تشدید اختلال یادگیری باعث تشدید موارد فوق می گردد و وضعیت کودک بدتر و بدتر می شود.

به دلیل تمام موارد فوق تشخیص کودکان با اختلال یادگیری، کمک بسزایی به کودک و خانواده او می نماید و عدم تشخیص و مداخله مناسب، تأثیرات منفی جبران ناپذیری بر زندگی و آینده کودک می گذارد.

شیوع:

شیوع واقعی این اختلالات ناشناخته است و تخمین زده می‌شود حدود 5تا 10درصد کودکان سنین مدرسه درگیر این اختلال باشند. اختلال خواندن نسبت به اختلالات دیکته و ریاضیات شایع تر می باشد. در مواردی نیز به طور مختلط هر سه نوع اختلال ممکن است دیده شود.

اختلالات یادگیری در پسران شایع تر از دختران است. این نسبت در پسران سه برابر دختران و گاهی پنج برابر می باشد.

علل اختلالات یادگیری
ثابت شده است که علل بروز ناتوانی های یادگیری نسبتا مبهم است. برخی از مشکلات کنونی درباره مفهوم ناتوانی های یادگیری، بازتابی است از ناتوانی ما در اشاره دقیق به علل بروز ناتوانی های یادگیری که شاهدش هستیم؛ اما تجربه درمانگران به ما ثابت می کند که ناتوانی های یادگیری، مفهومی «چندرشته ای» است و پیوند میان کارشناسان رشته های گوناگون در این امر باید برقرار باشد.

1- عوامل محیطی: عوامل محیطی بسیاری وجود دارد که می تواند به پیچیدگی ناتوانی های یادگیری بیفزاید و حتی شاید سبب ساز آن باشد. تغذیه مناسب و سالم کودک از جمله این عوامل است.

سرماخوردگی مزمن، مشکلات تنفسی، آلرژی ها و همچنین سقوط، آسیب دیدیگی مغزی و یا ضربه واردشده به سر در دوره ای که کودک در حال رشد است می تواند موثر باشد.

 

– همچنین کودک در حال رشد نیازمند درون داده های حسی است تا درباره محیط و خود و هردو بیاموزد؛ یعنی کودک به تجربه هایی نیاز دارد تا بیاموزد که چگونه بیاموزد. اگر این سطح کاهش زیادی داشته باشد کودک در ارتباط با دنیای بیرون دچار مشکل می شود؛ بنابراین انجام بازی هایی که مطابق هر دوره رشدی است نقش بسزایی در پیشگیری از اختلالات یادگیری دارد.
– صحبت کردن با کودک و درگیربودن او در فرایندهای کلامی مثل گفت و گوهای روزانه و قصه گویی برای او بسیار رشد دهنده خواهدبود.

از سویی دیگر بسیاری از کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری، مضطرب، نامطمئن و بی اختیار و سرکش هستند که ممکن است این رفتارها با حس ناامنی طبیعی، ناپایداری دریافت حس محبت و گرمی و پذیرش در منزل و محیط مدرسه پیوند داشته باشد. بنابراین ایجاد محیطی گرم، صمیمی و حمایت کننده از سوی والدین نقش موثری در بهبود ناتوانی یادگیری کودک دارد.

2- عوامل فیزیولوژیکی: بسیاری از متخصصان بر این باورند که علل اساسی ناتوانی های یادگیری، آسیب دیدگی مغزی شدید یا جزئی و صدمه های واردشده به دستگاه عصبی و مرکزی است.

3- عوامل ژنتیکی: شواهدی در دست است که نشان می دهد ناتوانی های یادگیری احتمالا در برخی خانواده ها بیش از دیگران دیده می شود. درواقع عوامل ژنتیکی در شمار وسیعی از ناتوانی های یادگیری نقش دارد.

4- عوامل بیوشیمیایی: اختلال های گوناگون متابولیکی در حکم عواملی هستند که موجب ناتوانی های یادگیری می شوند؛ مثل هایپوگلیسمی و کم کاری.

5- عوامل هنگام و بعد از تولد: اتفاقات حین زایمان که به آسیب دیدن جنین انجامد؛ مثل سیانوزه شدن کودک و یا بیماری های شدیدی که در روزهای اولیه زندگی بعد از تولد است، مثل زردی های شدید می تواند در ابتلای کودک به ناتوانی یادگیری موثر باشد.

6- تاخیر رشد: دیده نشدن نشانه های رشد جسمی و شناختی مطابق با سن کودک، نشانه ای است برای بروز اختلالات یادگیری در سال های آینده. مشکلات برخی از کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری ممکن است از تاخیر رشد در برخی اجزای دستگاه عصبی مرکزی سرچشمه گرفته باشد که این گونه کودکان پس از بزرگ تر شدن بر این مشکلات غلبه می کنند.

7- عوامل آموزشی
*  تدریس ناکافی و ناصحیح به کودکان
*  عدم فراگیری معلم از مهارت های لازم برای تدریس درس های پایه در مدارس
*    توقعات بیش از اندازه بالا یا بسیار پایین معلمان
*   برنامه ریزی و طرح برنامه آموزشی ضعیف
*  نداشتن فعالیت های برانگیزند
*  تدریس عملی نادرست
*  جای خالی آموزش مهارت های اجتماعی، یادگیری و حرکتی و جسمی و نپرداختن به یادگیری های زبان شفاهی

 

درمان اختلالات یادگیری:

با انجام آزمونهای تشخیصی، معلوم می شود که کودک در کدام زمینه‌ها با مشکل روبرو است و حدود یادگیری او چه اندازه است و اینکه مشکل یادگیری او به کدامیک از مسائل ادراک ، حافظه ، زبان ، و … مربوط می شود . سپس یک طرح آموزشی انفرادی (IEP) بر اساس زمینه های قدرت و ضعف کودک تهیه و تنظیم می شود