بیش‌فعالی کودکان، که به عنوان اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) نیز شناخته می‌شود، یک اختلال رفتاری است که بر توجه نکردن به توانایی‌ها و جایگاه خود در جمع تمرکز دارد و کنترل حرکات و برخی عملکردهای شناختی را سخت می‌کند. علایم بیش‌فعالی کودکان شامل بی‌قراری، بی‌توجهی، بی‌انضباطی، سطح فعالیت بالا و مشکلات در کنترل ناهنجاری رفتاری است.
درمان بیش فعالی کودکان ممکن است شامل ترکیبی از تدابیر غیردارویی و درمان دارویی باشد. در برخی موارد، درمانهای رفتاری و تربیتی می توانند مؤثر باشند. به علاوه، داروهایی مانند استیمولانت‌ها و مهارکننده‌های عصبی ممکن است توسط پزشکان تجویز شوند.
اما مهم است که همواره با پزشک متخصص یا روانشناس همکاری کنید تا بهترین درمان برای شرایط خاص کودک شما تعیین شود. هر کودک ممکن است نیازها و وضعیت منحصر به فردی داشته باشد، بنابراین تشخیص و درمان درست بسیار حیاتی است. 😉
بیش فعالی ( ADHD ) اختلال مزمنی است که میلیونها کودک به آن مبتلا بوده وگاهی تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا می کند. ADHD مجموعه ای از اختلالات شامل بی دقتی، بیش فعالی و عدم کنترل رفتار می باشد. کودکان مبتلا به ADHD اعتماد به نفس کمی دارند و در رابطه های دوستی و حضور در مدرسه مشکل دارند.گاهی علائم این بیماری با افزایش سن کاهش می یابد. با این حال افراد می توانند با یادگیری روشهای مختلف آنرا کنترل نمایند.درمان با تجویزدارو و مداخلات رفتاری صورت می گیرد. تشخیص زود هنگام در کنار درمان می تواند نتایج بسیار متفاوتی داشته باشد.
نشانه ها
– اختلال در توجه – خیالبافی مکرر – عدم پیگیری دستورات و گوش دادن – عدم سازماندهی وظایف و فعالیت ها – فراموشکار بودن و گم کردن وسایل مورد نیاز مانند کتاب، مداد و یا اسباب بازی – عدم اتمام کارها و وظایف مدرسه – پریشان بودن – بی قراری و پیچ و تاب خوردن – عدم ثبات در یک وضعیت و نشستن روی نیمکت مدرسه – پر حرفی – ایجاد وقفه در بین صحبت یا بازی دیگران – کم تحملی در انتظار
ADHD در بین پسر ها بیشتر شایع است و ممکن است پسران پر جنب و جوش باشند ولی دختران تمایل به عدم توجه و سکوت داشته باشند.
علت
در حال حاضر علت دقیق ابتلاء به ADHD مشخص نشده است و تلاش محققین در این زمینه همچنان ادامه دارد.با این حال عوامل متعددی در توسعه ADHD نقش دارند که می توان به خانواده و ژنتیک اشاره کرد. همچنین برخی از عوامل محیطی مانند دستگاه عصبی مرکزی نیز در ایجاد این بیماری نقش کلیدی ای دارد.
عوامل خطر
– بستگان نزدیک مبتلا به ADHD و یا دیگر اختلالات روانی – قرار گرفتن در معرض سموم محیطی مانند سرب که عمدتاً در رنگ و لوله های ساختمان های قدیمی یافت می شود – مصرف الکل، سیگار و یا مواد مخدر در دوران بارداری – تماس با سموم محیطی مانند بی فنیل های پلی کلرینه (PCB ها) در دوران بارداری – تولد زودرس – اگرچه مصرف قند یکی از علل ایجاد بیش فعالی می باشد با این حال اثبات قابل اعتمادی در مورد آن وجود ندارد و عوامل متعددی در عدم توجه کودکان موثر است که نباید با ADHD اشتباه گرفته شود.
عوارض
ADHD می تواند مشکلاتی را در زندگی کودک ایجاد کند. این مشکلات عبارتند از:
– اغلب در کلاس درس ناسازگار است که منجر به شکست تحصیلی و قضاوت سایر کودکان و بزرگسالان در مورد آنها می شود. – حوادث و صدمات بیشتری نسبت به سایر کودکان برای آنها رخ می دهد. – اعتماد به نفس کمی دارند. – در تعامل و پذیرفته شدن توسط همسالان خود و بزرگسالان مشکل دارند. – احتمال اعتیاد به الکل، مواد مخدر و دیگر رفتارهای بزهکاری در آنها زیاد است.
ADHD مشکلات روانی دیگری برای کودک ایجاد نمی کند با این حال این کودکان نسبت به سایرین بیشتر در معرض شرایط زیر قرار می گیرند:
– عدم توانایی یادگیری از جمله عدم درک و برقراری ارتباط – اضطراب،نگرانی، عصبانیت و بدتر شدن علائم ADHD تا زمانیکه درمان صورت نگیرد. – افسردگی، که اغلب در کودکان مبتلا به ADHD رخ می دهد. – اختلالات دو قطبی، که شامل افسردگی و رفتار جنون آمیز می باشد. – اختلالات نافرمانی (ODD)، به طور کلی یک الگوی رفتاری منفی، جسور و خصمانه به صورت قدرت نمایی دارند – رفتارهای ضد اجتماعی مانند سرقت، مبارزه، تخریب اموال وآسیب رساندن به انسانها و حیوانات – سندرم تورت که با نام تیک عصبی شناخته می شود.
آمادگی برای ویزیت پزشک
شما به احتمال زیاد برای شروع به پزشک متخصص اطفال مراجعه می کنید که با توجه به ارزیابی اولیه ممکن است شما را به یک متخصص اطفال، روانشناس، روانپزشک یا متخصص مغز و اعصاب اطفال معرفی کند.
قبل از مراجعه به پزشک اقدامات زیر لازم است:
– تهیه فهرستی از علائم و مشکلات فرزندتان در خانه یا مدرسه – تهیه اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله هر گونه تنش های اصلی و یا تغییرات اخیر زندگی – آماده کردن فهرستی از تمام داروها، و همچنین هر گونه ویتامین ها، داروهای گیاهی یا مکمل هایی که کودک شما دریافت می کند – همراه داشتن هرگونه نتیجه تست و آزمایشی که فرزندتان در گذشته انجام داده است
تهیه لیستی ازسوالات که متداولترین آنها شامل:
– علاوه بر ADHD چه عوامل احتمالی دیگری برای فرزندم وجود دارد؟ – چه نوع آزمایشاتی مورد نیاز است؟ – چه روشهای درمانی قابل دسترس هستند و شما کدام را پیشنهاد می کنید؟ – چگونه می توانم شرایط بهداشت و سلامت فرزندم را مدیریت کنم؟ – آیا نیاز است فرزند من به یک متخصص مراجعه کند؟ – آیا جایگزین درمانی عمومی برای کودک من وجود دارد؟ – عوارض جانبی دارو های مورد استفاده چیست؟ – برای اطلاعات بیشتر چه منابعی را پیشنهاد می کنید؟
از پزشک خود چه انتظاراتی باید داشته باشید؟
– چه زمانی متوجه اولین نشانه ها در فرزندتان شدید؟ – آیا رفتارهای نگران کننده در همه زمان ها یا فقط در موقعیت های خاص رخ می دهد ؟ – شدت مشکلات فرزندتان چقدر است ؟ – چه چیزهایی رفتار کودکتان را بدتر می کند؟ – چه چیزهایی رفتار کودکتان را بهبود می بخشد؟ – مصرف کافئین فرزندتان چقدر است؟ – ساعات خواب فرزندتان چگونه است و الگوهای فرزند شما چه کسانی هستند؟ – عملکرد تحصیلی فرزند شما در حال حاضر و نیز در گذشته چگونه بوده است؟ – آیا فرزندتان در منزل مطالعه می کند و در خواندن مشکلی ندارد؟ – شما چه روش های تربیتی را در خانه استفاده می کنید؟ کدامشان بیشتر موثر بوده است؟ – توصیف روال معمولی زندگی و اینکه در خانه با چه کسانی زندگی می کند؟
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر در مورد نشانه های ADHD در فرزندتان نگران هستید بهتر است به پزشک مراجعه کنید. در مرحله اول ارزیابی پزشک برای بررسی دیگر عوامل احتمالی مهم است. در مرحله بعدی شما به یک پزشک متخصص معرفی می شوید. با تشخیص ADHD کودک باید تا بهبود علائم به طور منظم تحت نظر پزشک متخصص قرار گیرد و پس از آن در صورت ثابت بودن وضعیت هر 3 یا 4 ماه به پزشک مراجعه کند. با مشاهده عوارض درمان مانند کاهش اشتها، سخت به خواب رفتن، بدخلقی و عدم بهبود علائم بیماری پزشک مربوطه را حتماً در جریان بگذارید.
آزمایش های تشخیصی
به طورکلی ADHD در کودکان قابل تشخیص نیست مگر اینکه علائم آن در اوایل زندگی مشخص و کودک در خانه و مدرسه با مشکلات مداوم روبرو باشد.
برای تشخیص ADHD آزمایش خاصی وجود ندارد ولی روشهای تشخیص آن شامل:
– معاینه پزشکی و رد کردن علل احتمالی دیگر – جمع آوری اطلاعاتی مانند مسائل پزشکی، تاریخچه پزشکی شخصی و خانوادگی و سوابق تحصیلی – مصاحبه با افراد خانواده یا معلم و نیز کسانی که با کودک به خوبی آشنا هستند – تشخیص درجه بیماری جهت جمع آوری و ارزیابی اطلاعات کودک
برای تشخیص ADHD، کودک با معیارهای تشخیصی و آماری اختلالات روانی که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا اعلام شده است ارزیابی می شود. هر کودک باید حداقل 6 علامت یا بیشتر از یک یا هر دو گروه زیر را داشته باشد.
بی دقتی
– اغلب به جزئیات بی توجه است و در تکالیف مدرسه و فعالیتهای دیگر بی دقت است – عدم توجه در بازی ها و فعالیتهای مشکل – از دستورات پیروی نکرده و تکالیف مدرسه را به پایان نمی رساند – در سازماندهی فعالیتها و وظایف مشکل دارد – تمایلی به شرکت در فعالیتهای ذهنی و انجام تکالیف مدرسه ندارد – وسایل مورد نیاز خود مانند اسباب بازی، کتاب، مداد و … را گم می کند – اغلب پریشان است – فعالیتهای روزانه را فراموش می کند
بیش فعالی و حرکات ناگهانی
– اغلب بی آرامی می کند و روی صندلی پیچ و تاپ می خورد – اغلب صندلی خود را در کلاس یا موقعیتهای دیگر ترک می کند – در شرایط نامناسب ناآرام است – اغلب با سرو صدای زیاد بازی می کند – پرحرف است – قبل از اتمام سوال سریع پاسخ می دهد – در رعایت نوبت مشکل دارد – در صحبت ها و فعالیتهای دیگران وقفه ایجاد می کند
علاوه بر داشتن حداقل 6 نشانه، کودک مبتلا به ADHD دارای علائم زیر نیز می باشد:
– رفتارهای عادی همسالان خود را نشان نمی دهد – حداقل به مدت شش ماه این علائم در کودک وجود دارد – مدرسه، خانه و روابط دوستانه تحت تاثیر علائم بیماری قرار می گیرند
گاهی امکان دارد ADHD در سن قبل از مدرسه و خردسالان نیز دیده شود که تشخیص آن در خردسالان بسیار دشوار است. چراکه ممکن است مشکلات توسعه یافته مانند تاخیر در تکلم با ADHD اشتباه گرفته شود بنابراین خردسالان به ارزیابی توسط یک متخصص مانند روانشناس یا روانپزشک، متخصص گفتار و یا پزشک متخصص رشد کودکان نیاز بیشتری دارند.
درمان دارویی
درمان استاندارد برای ADHD شامل: دارو درمانی و آموزش و مشاوره می باشد. البته این روشها تنها به کاهش علائم کمک می کنند و راه درمانی قطعی نیستند.
داروهای محرک
در حال حاضر، داروهای محرک (روانی) معمولترین داروهای تجویزی برای درمان ADHD هستند. این داروها سبب تقویت و تعادل سطح موادشیمیایی مغز به نام انتقال دهنده های عصبی می شوند. محرک ها در کاهش بی دقتی و بیش فعالی کودکان تاثیر چشمگیری دارند. این دارو ها عبارتند از متیل فنیدات، ریتالین و آمفتامین. داروهای محرک در اشکال کوتاه اثر و طولانی اثر در دسترس هستند.دوز مصرف داروها در کودکان با هم متفاوت است و برای یافتن دوز مناسب نیاز به زمان است. همچنین باید با نشان دادن عوارض، دوز مصرف تغییر یابد. حتماً در مورد عوارض داروهای مصرفی از پزشک خود سوال نمایید.
داروهای محرک و مشکلات قلبی
در حال حاضر چندین مورد مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلب و عروق در کودکانی که داروهای محرک مصرف می کنند مشاهده شده است. البته این موارد نادر بوده و هنوز به تائییدیه دقیق علمی نرسیده است. با این حال پزشک شما باید پیش از تجویز داروهای محرک از نشانه های بیماریهای قلبی در کودک مطمئن شده و سابقه بیماری قلبی در خانواده را بررسی کند.
داروهای دیگر
سایر داروهای مورد استفاده در درمان ADHD عبارتند از : اتوموکستین (Strattera) و داروهای ضد افسردگی مانند بوپروپیون (Wellbutrin) ، دزیپرامین (Norpramin) و کلونیدین (Catapres). داروهای ضد افسردگی ضعیف تر از محرک ها عمل کرده و ممکن است اثرات دارو تا چند هفته بعد از مصرف دیده شود. برای کودکانی که به علل مختلف نمی توانند از داروهای محرک استفاده کنند این داروها می توانند جایگزین مناسبی باشند. بهتر است در مورد عوارض این داروها نیز با پزشک خود مشورت نمایید.
خطر خودکشی
نگرانی که در مورد مصرف داروهای غیرمحرک و ضد افسردگی در کودکان وجود دارد فکر خودکشی در آنها است. البته از نظر علمی تائید نشده است ولی با مشاهده نشانه های افسردگی و تفکرات خودکشی در فرزندتان حتماً پزشک خود را در جریان قرار دهید.
اطمینان از دوز مناسب دارو در کودکان بسیار اهمیت دارد. معمولاً والدین در مورد وابستگی و اعتیاد کودک به دارو بسیار نگران هستند که با مصرف دوز مناسب این نگرانی برطرف خواهد شد. نگرانی دیگر برای خواهر، برادر و نیز همکلاسان کودک مبتلا به ADHD است و والدین باید مطمئن باشند که فرزندشان دوز مناسب دارو را در زمان مناسب دریافت می کند.
– دقت در استفاده از دارو: کودکان نباید دارو را بدون نظارت استفاده کنند. – در منزل دارو را در یک ظرف دربسته که قفل می شود نگهداری کنید چراکه مصرف زیاد این دارو بسیار کشنده است. – برای استفاده دارو در مدرسه حتماً کودک را تحت نظر پرستار یا مدیر سلامت مدرسه قرار دهید.
رفتاردرمانی و مشاوره
معمولاً کودکان مبتلا به ADHD به مشاوره با روانپزشک، روانشناس و یا مددکار اجتماعی نیاز دارند. برخی از کودکان مبتلا ممکن است به اختلالات اضطراب و افسردگی نیز مبتلا شده باشند که در این مواقع مشاوره و رفتار درمانی به درمان هر دو مورد کمک می نماید.
– رفتار درمانی: معلمین و والدین می توانند با یادگیری روشهای مختلف رفتار درمانی شرایط دشوار را کنترل کنند.
– روان درمانی: کودکان بزرگتری که در گذشته مبتلا به ADHD بودند الگوهای رفتاری منفی و همچنین راهکارهای مقابله با نشانه ها و نیز مواردی که سبب ناراحتی آنها شده است را در اختیار کودکان و والدینشان قرار می دهند.
– آموزش والدین: با کمک این روش والدین می توانند رفتار کودکان خود را درک و هدایت نمایند.
– آموزش خانواده: در این روش به افراد خانواده مانند پدر، مادر، برادر و خواهر روشهای مقابله با استرس در برخورد با کودک مبتلا به ADHD داده می شود.
– آموزش مهارتهای اجتماعی: کودک مبتلا به ADHD رفتارهای مناسب اجتماعی را آموزش می بیند.
بهترین نتیجه با همکاری والدین، معلمین و پزشکان رخ می دهد و بهتر است پس از یادگیری معلمین را نیز در مورد منابع اطلاعاتی آگاه سازید.
درمان جایگزین
تحقیقات نشان داده است درمان های جایگزین می تواند به کاهش علائم ADHD کمک نماید. پیش از استفاده از روشهای جایگزین حتماً با پزشک در مورد مطمئن بودن روش درمانی مشورت کنید. درمانهای جایگزین از نظر علمی در حال بررسی و ارزیابی هستند و برخی از آنها عبارتند از:
یوگا و مدیتیشن: انجام منظم حرکات یوگا، مدیتیشن وتکنیک های ریلکسیشن به کودک آرامش داده و او را در مدیریت علائم بیماری کمک می کند.
درمان به روش Neurofeedback : در این روش طی جلسات منظم از کودک خواسته می شود روی انجام وظایف خاصی تمرکز کرده و از طریق دستگاه مخصوصی الگوی امواج مغزی کودک بررسی می شود. از لحاظ تئوری یادگیری کودک در فعال نگه داشتن بخش جلوی مغر می تواند به کاهش علائم ADHD کمک نماید. درمان از این روش بسیار امیدوار کننده است با این حال برای تائید آن به تحقیقات بیشتری نیاز است.
تکنیک های دیگر: شامل روشهای درمانی حسی یکپارچه و مترونوم تعاملی می باشد که برای تائید این روشها نیاز به بررسی بیشتر است.
تغییر شیوه زندگی
ADHD بیماری بسیار پیچیده ای بوده و در مورد هر کودک متفاوت ظاهر می شود. با این حال روشهای زیر می توانند در کنترل بیماری به والدین کمک نمایند:
کودک در منزل: به کودک خود بگویید که دوستش دارید و از او قدردانی کنید. تمرکز روی رفتارهای منفی کودک، ارتباط با والدین و اعتماد به نفس او را تحت تاثیر قرار می دهد. لبخند زدن، آغوش گرفتن و دست روی شانه گذاشتن به کودک در رویارویی با شرایط سخت کمک می کند و به او ثابت می کند که شما مراقب او هستید.
لذت بردن با کودک: برای پذیرش و درک شخصیت فرزندتان ساده ترین راه، صرف زمان برای با هم بودن است. باید زمانی را بدون حضور بزرگسالان و دیگر کودکان با فرزندتان بگذارنید.
یافتن راهی برای بهبود اعتماد به نفس و حس نظم و انضباط: همه کودکان تمایل به حضور در کلاسهای هنر، موسیقی و یا ورزشهای رزمی را دارند ولی نباید کودک را به انجام فعالیتهایی که در توانش نیست وادار نمود. هر کودک دارای استعدادهای خاص است که می توان آن را پرورش داد. همچنین موفقیتهای کوچک و مکرر کودک در افزایش اعتماد به نفس او بسیار موثر است.
سازماندهی: به فرزند خود کمک نمایید فعالیتها وتکالیف خود را سازماندهی کند و فضای مناسب مطالعه را برای او فراهم سازید. همچنین فضای اطراف او را نیز منظم نگه دارید.
استفاده از کلمات ساده و راهنمایی کردن کودک: به آرامی صحبت کنید و در هر زمان تنها یک جهت را پیش بگیرید.
برنامه غذا و خواب کودک منظم باشد: در یک تقویم، فعالیتهای ویژه کودک مشخص شود.کودکان مبتلا به ADHD تغییرات را به سختی می پذیرند. از هشدار دادن به کودک و یا انتقال ناگهانی به فعالیت یا وضعیت های دیگر اجتناب نمایید.
اطمینان از استراحت کردن کودک: سعی کنید فرزندتان را خسته نگه ندارید چراکه سبب تشدید علائم بیماری می شود.
تشخیص شرایط دشوار: سعی کنید از حضور کودک در شرایط دشوار جلوگیری نمایید. کودک از حضور در سخنرانی های طولانی، خرید در مراکز خرید و سوپر مارکت ها خسته می شود.
تنبیه کودک در زمان و روش مناسب: تنبیه کودک باید در مدت زمان کوتاه با اثرات بلند مدت صورت بگیرد تا بتوان کودک را تحت کنترل قرار داد. بهترین روش، خنثی نمودن رفتارهای خارج از کنترل است.
صبور باشید: سعی کنید در زمانی که رفتار کودکتان خارج از کنترل است صبور باشید. اگر شما آرام باشید کوکتان نیز آرام می شود.
به خودتان استراحت بدهید: اگر شما خسته و پر استرس هستید نمی توانید پدر و مادر موثری برای کودکتان باشید استراحت را فراموش نکنید.
کودک در مدرسه
آگاهی از برنامه های مدرسه: ممکن است مدرسه برنامه های خاصی برای کودکان مبتلا به ADHD داشته باشد. بر اساس قانون، مدارس باید برنامه هایی در راستای حمایت از آموزش کودکان ناتوان داشته باشند که برخی از آنها شامل ارزیابی، تنظیم برنامه درسی، تغییر در تشکیل کلاس درس، روش های تدریس اصلاح شده، آموزش مهارت های مطالعه و افزایش همکاری بین والدین و معلمان باشد.
ارتباط با معلم: با معلم فرزندتان در ارتباط باشید و از تلاشهای او برای کمک به فرزندتان حمایت کنید. مطمئن شوید که معلمان فعالیتها و بازخوردهای مثبت فرزندتان را تحت نظر دارند. همچنین از آنها بخواهید انتظارات و دستورات را بسیار روشن برای کودک توضیح دهند.
استفاده از کامپیوتر: از مسوولین مدرسه بخواهید شرایط استفاده از کامپیوتر را برای فرزندتان محیا سازند چراکه برای کودکان مبتلا به ADHD انجام تکالیف دشوار است.
روشهای مقابله ای و حمایتی: مراقبت از کودک مبتلا به ADHD می تواند برای همه خانواده مشکل باشد ولی این والدین هستند که بیشترین صدمه را دیده و حتی ممکن است مشکلات مالی دامن گیر آنها شود. خواهر و برادر کودک مبتلا به ADHD نیز ممکن است مشکلاتی را ایجاد کنند چرا که کودک بیمار والدین را بسیار درگیر کرده و این امر سبب کمبود توجه به خواهر و برادر می شود. تکنیک های مقابله ای:
والدین باید الگوهای رفتاری فرزندشان را شناخته و در پاسخ به این رفتارها دقت کنند. گاهی نیازاست هم والدین و هم کودک تغییر رفتار دهند. این نکته لازم به ذکر است که تغییر عادات بسیار دشوار بوده و به زمان نیاز دارد. مهم این است از کودک خود انتظارات واقع بینانه داشته باشید و برای خود و کودکتان اهداف کوتاه مدت تعیین کنید. همکاری همه افراد در موفقیت نقش مهمی دارد.
مدیریت ADHD:
ساختار زندگی کودک: ساختار به معنی نظم و انضباط سفت و سخت نیست بلکه به معنی تنظیم مواردی است که زندگی کودک را آرام و سازمان یافته نماید. کودکان مبتلا به ADHD تغییر را به سادگی نمی پذیرند و داشتن روال قبلی به آنها حس امنیت داده و به بهبود رفتارشان کمک می کند. بنابراین بهتر است پیش از تغییر موقعیت و یا فعالیت، کودک خود را مطلع و برای پذیرش آن به کودک فرصت دهید.
فراهم ساختن نظم و انضباط: پاداش یک رفتار خوب و ممانعت از اقدامات مخرب می تواند بهترین راه شروع باشد. کودکان مبتلا به ADHD به خوبی از طریق تشویق جهت رسیدن به نتیجه دلخواه پاسخ مثبت می دهند و تشویق یا تقویت یک رفتار خوب می تواند کودک را در یادگیری عادات جدید یاری کند.
حفظ آرامش: برای انجام کاری توسط کودکتان سعی کنید مثال های ساده بزنید و در وضعیتی که کودکتان از کنترل خارج شده است آرامش خود را حفظ کنید. در صورتیکه شما آرام صحبت کنید احتمال اینکه کودک نیز آرام شود بیشتر است. آموزش تکنیک های مقابله با استرس شما را در کنترل خودتان کمک می نماید.
تلاش برای روابط سالم خانواده: ارتباط میان تمام اعضای خانواده نقش مهمی در مدیریت و تغییر رفتار کودک مبتلا به ADHD دارد. زوج هایی که پیوند قوی بینشان است در رویارویی با چالشها قویتر عمل می کنند. بنابراین پرورش روابط بین اعضای خانواده یک امر مهم تلقی می شود.
استراحت کردن: به خود فرصت استراحت بدهید. برای صرف زمانی بدون حضور فرزندان خودتان را سرزنش نکنید و از درخواست کمک اطرافیان دریغ نکنید. ولی این نکته را توجه داشته باشید کسی که مراقبت از کودک را پذیزفته است می بایست اطلاعات کافی در مورد ADHD داشته باشد.
نکات تغذیه ای
رژیم غذایی ویژه: رژیم غذایی کودکان بیش فعال باید فاقد مواد انرژی زا مانند قند یا مواد آلرژی زا مانند گندم، تخم مرغ و شیر باشد. همچنین مصرف رنگ های مصنوعی و مواد افزودنی در رژیم حذف گردد. تا کنون در مورد تاثیر رژیم غذایی در بهبود علائم ADHD مطالعه ای انجام نشده است ولی شواهدی وجود دارد که نشان می دهد تغییر در رژیم غذایی سبب تفاوت در بروز علائم می شود. در کودکان مبتلا به ADHD کافئین به عنوان یک محرک عمل کرده و مصرف آن عواقب خطرناکی دارد. بنابراین مصرف آن توصیه نمی شود.
مکمل های ویتامین – مینرال
شواهدی در خصوص کاهش علائم ADHD با مصرف مکمل مولتی ویتامین – مینرال وجود ندارد و دریافت ویتامین ها بیش از دوز توصیه شده مضر خواهد بود.
مکمل گیاهی: تاثیرات مکمل های گیاهی روی بیماری ADHD ثابت نشده است و ممکن است مصرف آن مضر باشد.
فرمول های اختصاصی: این مواد از ویتامین ها، ریز مغزی ها و … ساخته شده اند که به عنوان مکمل درمانی برای کودکان مبتلا به ADHD به فروش میرسند. این مواد از نظر FDA مورد تائید نبوده و مصرف آنها نیز می تواند خطرناک باشد.
اسیدهای چرب ضروری: امگا 3 برای بهبود عملکرد مغز ضروری است و محققان در حال بررسی تاثیرات امگا 3 روی بهبود علائم ADHD هستند.
نکات اساسی درمان
اکثر کودکان سالم در یک برهه زمانی بی دقت و بیش فعال هستند و برای کودکان در سن قبل از مدرسه کمی بی توجهی و ناآرامی طبیعی است. در حالیکه در نوجوانان میزان بی دقتی بستگی به خود فرد دارد.
کودکان به طور طبیعی پرانرژی هستند. ولی برخی کودکان نسبت به بقیه پرانرژی تر هستند که نباید در دسته بیش فعالان قرار بگیرند چرا که هر کودک می تواند با دوستان و حتی با هم خون خود متفاوت باشد. همینطور کودکانی که در مدرسه مشکل دارند ولی در خانه و حتی با دوستان رفتار عادی و خوبی از خود نشان می دهند نیز در دسته بیماران ADHD طبقه بندی نمی شوند و عکس قضیه نیز صادق است.کودکانی که در محیط خارج از مدرسه بی دقت و بیش فعال هستند ولی در درس و روابط دوستی مشکلی ندارند نیز در این دسته قرار نمی گیرند.
در حال حاضر منابع مختلفی در دسترس هستند مانند خدمات اجتماعی و گروه های حمایتی که می توانید برای اطلاع از دسترسی به این منابع از پزشک خود کمک بگیرید. همچنین برای راهنمایی والدین و معلمان کتابها و سایت هایی وجود دارند اما در استفاده از وب سایت ها و یا سایر منابعی که بر روی راه حل های مخاطره آمیز تمرکز دارند و یا با توصیه تیم مراقبت تضاد دارند دقت نمایید.
پیشگیری
– از مصرف سیگار، مواد مخدر، الکل و تماس با سموم محیطی مانند بی فنیل های پلی کلرینه در دوران بارداری اجتناب کنید.
– از تماس فرزندتان با آلاینده ها و مواد سمی مانند دود سیگار، مواد شیمیایی کشاورزی صنعتی و سرب جلوگیری نمایید.
– اجازه ندهید کودتان زمان زیادی را صرف تماشای تلویزیون و کامپیوتر نماید. این امر در 5 سال اول زندگی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
اگر فرزند شما دارای ADHD است، برای کمک به کاهش مشکلات و عوارض آن اقدامات زیر را انجام دهید:
• سازگار باشید، برای رفتار فرزندتان محدودیتها و پیامدهای روشن را تعیین کنید.
• همراه کودکتان برنامه روزانه را تعیین کنید. مانند: ساعت خواب،ساعت صرف غذا، تماشای تلویزیون و غیره
• از انجام همزمان چند کار در زمان صحبت با کودکتان اجتناب کنید و سعی کنید با او ارتباط چشمی داشته باشد.
• با معلمان و پرستار کودکتان در شناسایی مشکلات اولیه و کاهش اثرات بیماری در زندگی فرزندتان همکاری داشته باشید.
اختلال نقص توجه و بیش فعالی بزرگسالان یک اختلال روانی است که به صورت اختلال در حفظ تمرکز فکری و بیش فعالی و رفتارهای تکانشی و غیرعادی بروز می کند. علایم اختلال نقص توجه و بیش فعالی در بزرگسالان می تواند به مواردی مانند روابط ناپایدار، عملکرد نامناسب کاری و تحصیلی و اعتماد به نفس پایین منجر شود.
اختلال نقص توجه و بیش فعالی همیشه در اویل دوران کودکی شروع می شود اما در برخی موارد تا زمان بزرگسالی نیز تشخیص داده نمی شود. در گذشته تصور می شد که اختلال نقص توجه و بیش فعالی تنها محدود به دوران کودکی می شود اما اکنون دیده شده که علایم این اختلال تا دوران بزرگسالی نیز ادامه پیدا می کند. در برخی بیماران اختلال نقص توجه و بیش فعالی بزرگسالان باعث مشکلاتی می شود که با درمان بهبود می یابند.
درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی بزرگسالان مشابه درمان این اختلال در کودکان می باشد و شامل داروهای محرک یا سایر داروها، مشاوره روانشناسی(روان درمانی) و درمان بیماری های روانی همراه با این اختلال می باشد. نشانه ها
اختلال نقص توجه و بیش فعالی، اختلال نقص توجه(ADD) و بیش فعالی نیز نامیده می شود. اما برای این بیماری اصطلاح اختلال نقص توجه و بیش فعالی(ADHD) بیشتر کاربرد دارد زیرا شامل هر دو جنبه این بیماری یعنی عدم تمرکز و رفتارهای بیش فعالی- تکانشی می شود.
علایم اختلال نقص توجه و بیش فعالی بزرگسالان می تواند شامل موارد زیر باشد:
• نقص تمرکز • بی قراری • تکانشگری ( انجام کارهایی بدون فکر و به صورت ناگهانی) • مشکل در انجام کارها و فعالیت ها و اتمام آنها • بی نظمی • آستانه تحمل پایین • دمای بالای بدن • اختلال در کنار آمدن با استرس ها • روابط ناپایدار
بسیاری از بزرگسالان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی بزرگسالان از بیماری خود آگاهی ندارند و تنها در انجام فعالیت های روزمره خود دچار مشکل می شوند. بزرگسالان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی بزرگسالی ممکن است مشکلاتی در تمرکز کردن یا اولویت بندی کارها و فراموشی جلسات یا برنامه های دسته جمعی را تجربه کنند. ناتوانی در کنترل رفتارها می تواند بی حوصلگی و بی قراری در صف یا رانندگی در زمان ترافیک تا نوسانات خلقی و ابراز ناگهانی خشم را شامل شود.
تمام بزرگسالان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی بزرگسالی در دوران کودکی اختلال نقص توجه و بیش فعالی کودکان را نیز داشته اند حتی اگر در دوران کودکی آنها تشخیص داده نشده باشد. در برخی افراد مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی با افزایش سن، علایم کمتر می شود اما در برخی دیگر علایم تا زمان بزرگسالی ادامه دارند.
چه مواردی طبیعی تلقی شده و چه چیزی به عنوان اختلال نقص توجه و بیش فعالی در نظر گرفته می شود؟
اغلب افراد در برخی زمان ها علایم مشابه با اختلال نقص توجه و بیش فعالی را دارند. اگر علایم شما اخیراً رخ داده یا در گذشته تنها در برخی زمان ها بروز می کرد، شما احتمالاً مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی نیستید. اختلال نقص توجه و بیش فعالی تنها زمانی تشخیص داده می شود که علایم آن به اندازه ای شدید باشد که باعث مشکلات مداوم و پایدار در بیش از یک زمان از زندگی فرد شود. این علایم پایدار و مخرب را می توان در دوران کودکی جستجو کرد.
تشخیص اختلال نقص توجه و بیش فعالی در بزرگسالان کار مشکلی است زیرا علایم این اختلال مشابه با سایر بیماری ها مانند اضطراب یا اختلالات خلقی است. همچنین بسیاری از بزرگسالان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی، مبتلا به سایر اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب نیز هستند.
علت
علت دقیق اختلال نقص توجه و بیش فعالی مشخص نیست اما تلاش های محققین در مورد شناسایی علل این اختلال ادامه دارد.
عوامل متعددی در اختلال نقص توجه و بیش فعالی مؤثر هستند. مطالعات نشان داده اند که این اختلال ممکن است زمینه ارثی داشته باشد. برخی عوامل محیطی نیز می توانند خطر ابتلاء به آن را افزایش دهند زیرا این عوامل می توانند اختلالاتی در سیستم عصبی مرکزی ایجاد کنند که نقش مهمی در تکامل فرد دارد.
عوامل خطر
عوامل زیر خطر ابتلای فرد به اختلال نقص توجه و بیش فعالی را افزایش می دهند:
• نسبت داشتن با افراد مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی یا سایر اختلالات روانی ( مانند داشتن والدین یا خواهر و برادر مبتلا به این اختلالات) • مصرف سیگار، الکل یا سایر داروها توسط مادر فرد در زمان بارداری • مواجهه با سموم محیطی مانند پلی کلرینیتد بیفنیل ها(PCB) توسط مادر فرد در دوران بارداری • مواجهه با سموم محیطی در دوران کودکی مانند سرب که معمولاً در رنگ و لوله های ساختمان های قدیمی وجود دارد. • نارس بودن در زمان نوزادی
عوارض
اختلال نقص توجه و بیش فعالی می تواند منجر به موارد زیر شود:
• عملکرد تحصیلی ضعیف • مشکل در اجرای قانون • مشکلات کار کردن • مصرف الکل یا مواد مخدر • تصادفات مکرر رانندگی یا سایر تصادفات • روابط ناپایدار • استرس های مالی • سلامت جسمی و روانی ضعیف
اگرچه اختلال نقص توجه و بیش فعالی منجر به سایر بیماری های روانی یا تکاملی نمی شود، برخی از اختلالات دیگری که در کنار اختلال نقص توجه و بیش فعالی می توانند رخ دهند شامل موارد زیر هستند:
• اختلالات خلقی. بسیاری از بزرگسالان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی بزرگسالی، افسردگی، اختلال دو قطبی یا سایر اختلالات خلقی را نیز دارند. اگرچه اختلالات خلقی لزوماً به دلیل اختلال نقص توجه و بیش فعالی رخ نمی دهند، یک الگوی تکرار شونده ناامیدی و ناتوانی در اختلال نقص توجه و بیش فعالی می تواند افسردگی بیمار را تشدید کند.
• اختلالات اضطراب. در افراد مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی، اختلالات اضطراب نیز به طور متوسط رخ می دهند. اختلالات اضطراب ممکن است باعث احساس نگرانی شدید، عصبانیت و سایر علایم شوند. اختلالات اضطراب نیز می توانند با اختلال نقص توجه و بیش فعالی تشدید شوند.
• اختلالات شخصیتی. در بزرگسالان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی، احتمال ایجاد اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیتی مرزی یا اختلال شخصیتی جامعه ستیز یا ضداجتماع بیشتر است.
• ناتوانی های یادگیری. بزرگسالان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی ممکن است نسبت به سن، هوش و تحصیلاتی که دارند در امتحانات نمرات کمتری کسب کنند.
آمادگی برای ویزیت پزشک
شما احتمالاً در ابتدا به پزشک عمومی مراجعه کنید. بر اساس نتایج ارزیابی اولیه ای که پزشک بر روی شما انجام می دهد، ممکن است به یک روانشناس یا روانپزشک ارجاع داده شوید.
شما چه اقداماتی می توانید انجام دهید
به منظور آمادگی برای ملاقات با پزشک، اقدامات زیر را انجام دهید:
• تمام علایمی را که داشته اید یادداشت نمایید. مانند مشکل در محل کار، مدرسه یا روابطتان با دیگران. • اطلاعات شخصی مهم خود را یاداشت نمایید. این اطلاعات می تواند شامل هر گونه استرس شدید یا تغییرات اخیر مهم در زندگیتان باشد. • لیستی از تمام داروهایی را که مصرف می کنید تهیه کنید. این لیست حتی باید شامل ویتامین ها یا مواد معدنی باشد که مصرف می کنید. همچنین در این لیست مقدار کافئین و الکل مصرفی خود را ذکر کنید. اگر از داروهای مخدر استفاده می کنید نیز لازم است آنها را ثبت نمایید. • سؤالات خود را یادداشت کنید. سؤالاتی را که می خواهید از پزشک خود بپرسید یادداشت کنید.
مهم ترین سؤالاتی که می توانید از پزشکتان بپرسید شامل موارد زیر هستند:
• دلیل احتمالی ایجاد این علایم یا بیماری در بدن من چیست؟ • من باید چه آزمایش هایی را انجام دهم؟ • بهترین روش درمان این بیماری چیست؟ • من بیماری های دیگری نیز دارم. چگونه می توانم تمام این بیماریها را در کنار یکدیگر به نحو احسن کنترل کنم؟ • آیا نیازی هست من به متخصصی مانند روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنم؟ • آیا جایگزین خاصی برای داروهایی که برای من تجویز کرده اید، وجود دارد؟ • آیا بروشور یا مطلب دیگری در این مورد دارید که به من بدهید؟ چه وب سایتی را در این مورد به من پیشنهاد می کنید؟
علاوه بر پرسش هایی که آماده کرده اید تا از پزشک خود سؤال کنید اگر سؤال دیگری در زمان ویزیت پزشک به ذهنتان رسید آن را بپرسید.
چه انتظاراتی می توانید از پزشک خود داشته باشید
برای پاسخگویی به سؤالات پزشکتان آماده باشید. پزشک شما ممکن است سؤالات زیر را بپرسد: • برای اولین بار علایمی مانند مشکلات تمرکز یا توجه را چه زمانی تجربه کرده اید؟ • آیا به طور مداوم علایمی مانند بیش فعالی، بی توجهی یا رفتارهای تکانشی را دارید یا علایمتان تنها گاهی اوقات بروز می کند؟ • کدامیک از علایمتان شما را بیشتر ناراحت می کند و به نظرتان چه دلایلی باعث ایجاد این موارد می شود؟ • شدت علایمتان چقدر است؟ • در کدامیک از موقعیت ها شما متوجه علایمتان می شوید؟ در منزل، محل کار یا موقعیت های دیگر؟ • دوران کودکی خود را چگونه سپری کرده اید؟ آیا در مدرسه مشکلی داشته اید یا سابقه مشکلات اجتماعی را دارید؟ • عملکرد تحصیلی یا کاری شما در حال حاضر چگونه است و در گذشته چطور بوده است؟ • الگوی خواب شما چگونه است و چند ساعت در شبانه روز می خوابید؟ • چه مواردی علایمتان را کاهش می دهد و بهتر می کند؟ • چه مواردی علایمتان را تشدید می کند و بدتر می کند؟ • در حال حاضر چه داروهایی مصرف می کنید؟ • آیا کافئین مصرف می کنید؟ • آیا مصرف الکل یا مواد مخدر دارید؟
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر رفتارهای تکانشی، عدم تمرکز یا بیش فعالی به طور مداوم به زندگی شما آسیب می زند، به پزشک مراجعه کنید. به دلیل اینکه علایم و نشانه های اختلال نقص توجه و بیش فعالی مشابه با سایر اختلالات روانی است، شما ممکن است اختلال نقص توجه و بیش فعالی نداشته باشید اما مبتلا به اختلال روانی دیگری باشید که نیاز به درمان دارد.
آزمایش های تشخیصی
ممکن است پزشکان مختلفی بتوانند اختلال نقص توجه و بیش فعالی را تشخیص داده و درمان کنند. اما سعی کنید فردی را انتخاب کنید که در این زمینه تخصص داشته و آموزش های لازم را دیده باشد. روانشناس، روانپزشک، پزشک عمومی و نورولوژیست می تواند اختلال نقص توجه و بیش فعالی را تشخیص دهد اما تنها روانشناس و روانپزشک می تواند مشاوره لازم در زمینه درمان این بیماری را در اختیار شما قرار دهد. روانشناس نمی تواند دارویی برای شما تجویز کند.
تشخیص اختلال نقص توجه و بیش فعالی در بزرگسالان
تشخیص اختلال نقص توجه و بیش فعالی در بزرگسالان مشکل تر از تشخیص آن در کودکان می باشد. شناسایی علایم و نشانه های اختلال نقص توجه و بیش فعالی در بزرگسالان کار سختی است. هیچ تست و آزمایش مشخصی برای تشخیص این اختلال وجود ندارد. پزشک شما ممکن است برای تشخیص این بیماری از معاینه فیزیکی شما و پرسیدن چندین سؤال شروع کند.
رد کردن سایر بیماری ها
پزشک شما این مورد را در نظر خواهد داشت که علایم و نشانه های شما ممکن است به دلیل دیگری غیر از اختلال نقص توجه و بیش فعالی باشد. مواردی که باعث ایجاد علایم مشابه اختلال نقص توجه و بیش فعالی می شوند عبارتند از:
• اختلالات سلامت روانی. برخی اختلالات سلامت روانی مانند اضطراب، اختلالات خلقی، اختلالات قضاوت، نقص های یادگیری و تکلم و اختلالات سایکوتیک در کودکان و بزرگسالان می توانند علایم شبیه اختلال نقص توجه و بیش فعالی را ایجاد کنند.
• سایر بیماری ها. اگر شما سابقه برخی بیماری ها مانند اختلالات تکاملی، صرع، اختلالات تیروئید، مسمومیت با سرب یا قند خون پایین(هیپوگلیسمی) را داشته باشید پزشکتان ممکن است تشخیص دیگری غیر از اختلال نقص توجه و بیش فعالی را برای شما بدهد یا شما را به یک متخصص ارجاع دهد.
• داروها. الکل یا مواد مخدر و برخی داروها می توانند علایم شبه اختلال نقص توجه و بیش فعالی را ایجاد کنند.
ارزیابی علایم و نشانه های اختلال نقص توجه و بیش فعالی در دوران کودکی
یک الگوی ثابت از علایم و نشانه ها در دوران کودکی برای تشخیص اختلال نقص توجه و بیش فعالی در بزرگسالی لازم است. شما ممکن است به سختی به یاد بیاورید که کدامیک از مشکلاتتان را از دوران کودکی داشته اید. به این دلیل پزشکتان ممکن است اطلاعات ثبت شده در مدرسه های شما را نیز بخواهد و از معلمان، والدین و کسانی که شما را در دوران کودکی می شناختند کمک بخواهد. همچنین پزشک شما ممکن است بخواهد که با همسر، والدین، دوست صمیمی یا هر فرد دیگری که شما را می شناخته صحبت کند.
معیارهای تشخیصی برای اختلال نقص توجه و بیش فعالی
برای تشخیص اختلال نقص توجه و بیش فعالی، فرد باید معیارهای دستورالعمل تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر شده است را داشته باشد. فرد باید 6 مورد یا بیشتر از علایم و نشانه های زیر را از یک یا دو دسته زیر داشته باشد:
بی توجهی
• مشکل در تمرکز دقیق بر روی جزئیات در اغلب موارد یا اشتباه و بی دقتی در انجام کار یا سایر فعالیت ها • اشکال در تمرکز و توجه در حین انجام کار در اغلب موارد • به نظر می رسد زمانی که با او صحبت می کنید اغلب گفته های ما را نمی شنود • به نظر می رسد این افراد اغلب نمی توانند از یک دستورالعمل مشخص پیروی کنند و کاری را به اتمام برسانند. • مشکل در سازماندهی کارها و فعالیت ها در اغلب موارد • این افراد اغلب از کارهایی که نیاز به تمرکز فکری داشته باشد اجتناب می کنند یا اینگونه فعالیت ها را دوست ندارند • اغلب، آیتم های مورد نیاز برای انجام کارها و فعالیت ها را فراموش می کنند • اغلب، به راحتی حواسشان پرت می شود • اغلب، در انجام فعالیت های روزانه فراموشکار هستند
بیش فعالی و رفتارهای تکانشی
• اغلب با حالت بی قراری دست ها و پاهای خود را تکان داده و روی صندلی جابجا می شوند. • اغلب زمانی که قرار است در اتاقی منتظر بمانند اتاق را ترک می کنند. • در شرایط نامناسب اغلب از نظر فیزیکی فعال بوده و بی قرار هستند. • اغلب در انجام فعالیت های اوقات فراغت دچار مشکل می شوند. • مدام در حال حرکت هستند یا موتورسواری می کنند. • اغلب زیاد صحبت می کنند. • اغلب قبل از تمام شدن سؤال، یه آن پاسخ می دهند. • اغلب برای ایستادن در نوبت یا صف مشکل دارند. • اغلب حرف و مکالمه دیگران را قطع می کنند.
علاوه بر داشتن حداقل 6 مورد از علایم این دو دسته، برخی بزرگسالان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی علایم زیر را نیز دارند:
• داشتن بی توجهی و علایم و نشانه های بیش فعالی – تکانشی در دوران کودکی • در دوران کودکی رفتارهایی را داشته اند که نسبت به رفتارهای کودکان هم سن و سال خود طبیعی نبوده است. • علایم و نشانه ها را حداقل به مدت 6 ماه دارند. • علایم را در بیش از یک موقعیت دارند که عملکرد آنها را در مدرسه یا محل کار مختل می کند یا اثر منفی بر زندگی شخصی یا روابطشان دارد.
سایر معیارها
به دلیل اینکه علایم اختلال نقص توجه و بیش فعالی ممکن است در برخی بزرگسالان نسبت به معیارهای دستورالعمل تشخیصی و آماری اختلالات روانی به ویژه با معیارهای رفتارهای بیش فعالی متفاوت باشد، برخی معیارهای اختصاصی تر نیز برای کمک به تأیید تشخیص اختلال نقص توجه و بیش فعالی در بزرگسالان مورد استفاده قرار می گیرد.
پزشک شما ممکن است برای تشخیص اختلال نقص توجه و بیش فعالی شما یک پرسشنامه و لیستی از علایم و نشانه ها را به شما بدهد تا پر کنید. علاوه بر این، پزشکتان اثر علایم و نشانه هایی که دارید را بر روی روند زندگی شما مانند عملکردتان در محل کار یا مدرسه و روابطتان با دوستان و خانواده تان به طور دقیق بررسی می کند.
درمان دارویی
درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی در حال حاضر شامل دارودرمانی، مشاوره روانشناسی یا هر دو مورد می باشد. ترکیبی از روش های درمانی و دارودرمانی اغلب برای درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی مؤثرتر است.
داروها
داروهای محرک(محرک های روانی) معمولاً برای درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی تجویز می شوند اما داروهای دیگری نیز ممکن است برای درمان این اختلال تجویز شوند.
• داروهای محرک. این داروها باعث افزایش و متعادل کردن مقدار مواد شیمیایی داخل مغز( نوروترنسمیترها) می گردند. برخی از این داروها شامل متیل فنیدات( کنسرتا، متادات، ریتالین و غیره)، دکستروآمفتامین( دگزدرین)، دکستروآمفتامین- آمفتامین(آدرال ایکس آر) و لیزدگزامفتامین(ویوانز) هستند. این داروها به درمان علایم و نشانه های بی توجهی و رفتارهای بیش فعالی در اختلال نقص توجه و بیش فعالی کمک می کنند و در برخی موارد اثر درمانی آنها خیلی زیاد است. داروهای محرک به شکل های کوتاه اثر و طولانی اثر در دسترس هستند.
• سایر داروها. سایر داروهایی که برای درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی استفاده می شوند شامل آتوموکستین(استراترا) و داروهای ضد افسردگی مانند بوپروپیون(ول بوترین). آتوموکستین و داروهای ضد افسردگی، آهسته تر از داروهای محرک عمل می کنند و ممکن است چندین هفته طول بکشد تا اثر کامل خود را نشان دهند. اگر فرد مبتلا به برخی بیماریها باشد، سابقه اعتیاد به مواد مخدر داشته باشد، اختلال تیک داشته باشد یا داروهای محرک برای او عوارض جانبی شدیدی داشته باشد و قادر به مصرف داروهای محرک نباشد، این داروها گزینه های مناسبی برای وی خواهند بود.
نوع داروها و دوز مناسب آنها در افراد مختلف متفاوت است بنابراین ممکن است در ابتدا مدتی زمان نیاز باشد تا پزشک بتواند داروی مناسب برای بیمار را تعیین کند. در مورد مزایا و مضرات مصرف داروهای مختلف با پزشک خود صحبت کنید. اگر با مصرف داروهایتان دچار عوارض جانبی می شوید این مورد را با پزشک خود در میان بگذارید.
مشاوره روانشناسی
مشاوره برای اختلال نقص توجه و بیش فعالی بزرگسالان می تواند مفید باشد و معمولاً شامل مشاوره روانشناسی( روان درمانی) و آموزش در خصوص این اختلال می باشد. روان درمانی از طرق زیر می تواند برای شما مفید واقع شود:
• مدیریت زمان و مهارت های سازماندهی فعالیت ها را در شما بهبود می بخشد. • به شما نحوه کم کردن حرکات و رفتارهای تکانشی را آموزش می دهد. • مهارت های حل مشکل را در شما تقویت می کند. • به شما کمک می کند که با شکست های تحصیلی و اجتماعی خود کنار بیایید. • اعتماد بنفس شما را افزایش می دهد. • راهکارهایی را به شما آموزش می دهد تا بتوانید روابط خود را با خانواده، همکاران و دوستان خود بهبود ببخشید.
• راهکارهایی را به شما آموزش می دهند تا بتوانید خلق و خو و مزاج خود را کنترل کنید.
روش های معمول روان درمانی برای اختلال نقص توجه و بیش فعالی بزرگسالان عبارتند از:
• رفتاردرمانی شناختی. این روش مشاوره، مهارت های خاص برای مدیریت رفتارها و تغییر الگوهای فکری منفی به افکار مثبت را به شما آموزش می دهد. همچنین این نوع مشاوره به شما کمک می کند که با مشکلات زندگی خود مانند مشکلاتی که در مدرسه، محل کار یا روابط خود دارید راحت تر برخورد کنید و به شناسایی سایر بیماری های روانی مانند افسردگی و اعتیاد به داروهای مخدر کمک می کند. این روش مشاوره به صورت فردی یا گروهی قابل اجراست.
• خانواده درمانی. این نوع درمان می تواند کمک کند که همسر فرد مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی با استرس زندگی با چنین فردی کنار آمده و یاد بگیرد که چگونه می تواند به فرد بیمار کمک کند. برخی مشاوره ها می توانند باعث بهبود مکالمات و روابط و مهارت های حل مشکل در این افراد شوند.
تغییر شیوه زندگی
به دلیل اینکه اختلال نقص توجه و بیش فعالی یک اختلال پیچیده بوده و در هر فرد به صورت اختصاصی بروز می کند، ارائه توصیه کلی برای تمام بزرگسالان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی کار مشکلی است. اما برخی از این توصیه های مفید شامل موارد زیر هستند:
• هر روز لسیتی از کارهای روزانه خود تهیه کنید. این لیست را با توجه به میزان توانی که دارید تنظیم کنید.
• کارهای خود را تقسیم کنید. سعی کنید کارهای خود را به کارهای کوچکتر تقسیم کنید.
• از برگه های یادداشت برای نوشتن یادداشت برای خودتان استفاده کنید. این برگه ها را بر روی یخچال یا آینه خود چسبانده یا داخل ماشینتان یا سایر مکان ها قرار دهید کارهای خود را فراموش نکنید.
• یک دفترچه یادداشت یا وسیله الکترونیکی همراه خود داشته باشید. این کار به شما کمک می کند که بتوانید در مواقع نیاز موردی را داخل آن ها یادداشت کنید یا اگر چیزی را فراموش کرده باشید از داخل آن ها ببینید.
• تا حد امکان هر روز مطابق یک برنامه مشخص کارهای خود را انجام دهید و اشیای مورد نیاز خود را در مکان های مشخص قرار دهید مانند کلیدها یا کیف پولتان.
• در مواقع نیاز از نزدیکان یا اعضای خانواده خود کمک بخواهید.
روابط
افراد مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی بزرگسالی ممکن است قرار ملاقات های خود را فراموش کنند و تصمیمات ناگهانی و نامعقول داشته باشند. این رفتارها می توانند باعث آزار همکاران، دوستان یا نزدیکان فرد بیمار شوند.
درمانی که بر روی این موضوعات تمرکز داشته باشد و به بیمار کمک کند که کنترل بیشتری بر رفتارهای خود داشته باشد برای این بیماران بسیار مفید خواهد بود. همچنین کلاس هایی برای بهبود روابط، مقابله با مشکلات و مهارت های حل مشکل می توانند در این مورد مفید باشند. به علاوه زوج درمانی و کلاس هایی که در آن اعضای خانواده فرد شرکت داشته باشند و در مورد اختلال نقص توجه و بیش فعالی آموزش ببینند می تواند مؤثر باشد.
مطالعات اندکی نشان داده اند که درمان های طب جایگزین می توانند علایم اختلال نقص توجه و بیش فعالی را کاهش دهند. پیش از استفاده از هر نوع درمان طب جایگزین با پزشک خود در این زمینه مشورت کنید تا خطرات و مزایای احتمالی این درمان ها برای شما مشخص شود. برخی درمان های جایگزین که برای اختلال نقص توجه و بیش فعالی پیشنهاد شده اند اما هنوز به طور کامل تأییدشده نیستند شامل موارد زیر هستند:
• یوگا یا مدیتیشن. انجام دادن منظم یوگا یا مدیتیشن و تکنیک های ریلکسیشن می توانند به حفظ آرامش بیمار و آموزش نظم به بیمار کمک کند که می تواند در کنترل علایم اختلال نقص توجه و بیش فعالی مفید باشد.
نکات تغذیه ای
• رژیم های غذایی خاص. برخی رژیم های غذایی که برای اختلال نقص توجه و بیش فعالی توصیه می شوند شامل حذف غذاهایی هستند که بیش فعالی را افزایش می دهند مانند شکر و کافئین و برخی آلرژن های معمول مانند گندم، شیر و تخم مرغ. برخی رژیم های غذایی، حذف رنگ های مصنوعی و افزودنی های غذایی را نیز پیشنهاد می کنند اگرچه این مورد در مطالعات کاملاً تأیید نشده است. اگر به نظرتان غذای خاصی باعث تغییراتی در علایم شما می شود سعی کنید این غذا را از رژیم غذاییتان حذف کنید و تغییرات را بررسی کنید. با این وجود، پیش از شروع هر نوع رژیم غذایی محدود کننده با پزشک یا رژیم درمان مشورت کنید. رژیم غذایی که حذف مواد غذایی زیادی را پیشنهاد کند رژیم غذایی مناسبی نیست زیرا می تواند منجر به کمبود ویتامین ها و مواد مغذی شود.
• مکمل های ویتامین و املاح. اگرچه ویتامین ها و املاح برای سلامت بدن ضروری هستند اما هیچ مدرکی مبنی بر این مورد وجود ندارد که مکمل های ویتامین و املاح می توانند منجر به کاهش علایم اختلال نقص توجه و بیش فعالی شوند. مصرف بیش از حد ویتامین ها ( مقادیر بیش از مقدار توصیه شده رژیمی یعنی RDA) می تواند برای اختلال نقص توجه و بیش فعالی مضر باشد.
• مکمل های گیاهی. پیش از مصرف هر گونه مکملی با پزشکتان مشورت کنید. شواهد علمی در خصوص اثربخشی این مکمل ها اندک است و برخی از این مکمل های گیاهی می توانند به سلامت فرد نیز آسیب برسانند.
• اسیدهای چرب ضروری. این چربی ها که شامل روغن های امگا3 هستند برای عملکرد مناسب مغز ضروری هستند. برای تعیین اثربخشی این اسیدهای چرب در بهبود علایم اختلال نقص توجه و بیش فعالی نیاز به انجام مطالعات بیشتری وجود دارد.
• نوروفیدبک. آموزش نوروفیدبک که بیوفیدبک الکتروانسفالوگرافیک نیز نامیده می شود شامل جلسات منظمی است که در آنها شما بر روی کارهای خاصی تمرکز می کنید در حالی که یک دستگاه الگوی امواج مغزی شما را نشان می دهد. از نظر تئوری شما می توانید یاد بگیرید که الگوی امواج مغزی خود را در قسمت جلوی مغزتان فعال نگه دارید و این مورد می تواند در بهبود علایم اختلال نقص توجه و بیش فعالی مفید باشد. به منظور تعیین اثربخشی این روش نیاز به انجام مطالعات بیشتر در این زمینه وجود دارد.
پیشگیری
در حالی که مصرف داروها می تواند علایم اختلال نقص توجه و بیش فعالی را بهبود ببخشد، در کنار آن برخی اقدامات دیگر می تواند به کنترل بهتر بیماری کمک کند. موارد زیر در این مورد می توانند به شما کمک کنند:
• گروه های حمایتی. گروه های حمایتی به شما این امکان را می دهند که سایر افراد مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی را ملاقات کنید و تجربیات، اطلاعات و راهکارهای کنار آمدن با بیماریتان را با یکدیگر در میان بگذارید. این گروه های حمایتی در اغلب جوامع و نیز به صورت آنلاین در اینترنت موجود هستند.
• حمایت اجتماعی. همسر، نزدیکان صمیمی و دوستان خود را در درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی خود درگیر کنید. شما ممکن است تمایل نداشته باشید که دیگران از بیماریتان مطلع شوند اما اجازه دهید دیگران از این مورد آگاه شوند تا بدانند که چطور می توانند روابط بهتری با شما داشته باشند.
• همکاران، سرپرستان و معلمان. اختلال نقص توجه و بیش فعالی می تواند در عملکرد فرد در مدرسه یا محل کار تداخل ایجاد کند. شما ممکن است نتوانید بیماریتان را با کارفرما یا استاد خود در میان بگذارید اما به احتمال زیاد این افراد به شما کمک خواهند کرد تا بتوانید بیماری خود را کنترل کنید.
