انسان از زمانی که به این فکر افتاد که اثری پایدار ازخود بجای بگذارد و بادیگران تبادلاتی عمیق برقرارکند موضوع نوشتن هم شروع به شکل گرفتن کرد. ازاین رو میتوان گفت که ازآغاز تمدن نوشتن مورد توجه قرار گرفته است. امروزه نیز اکثر متخصصان برای نوشتن نقشی اساسی قائل هستند؛
بطوری که فریار و رخشان (۱۳۷۹،ص۲۴) بیان نمود که <<شکل نوشتاری،عالی ترین و پیچیده ترین شکل ارتباطی است>>. نوشتن یکی از راههای برقراری ارتباط است و مهارت درآن می تواند زمینه ساز ارتباط بهتر وکامل تر بادیگران باشد .با این حال بسیاری از دانش آموزان ، رغبت وعلاقه ای به نوشتن نشان نمی دهند؛ زیرا نمی توانند افکار خودرا به روی کاغذ بیاورنداین مسئله می تواند در پیشرفت تحصیلی آنان تاثیر منفی داشته باشد. مشکلات دانش آموزان نارسانویس ازدیگر اختلالات یادگیری مشهود تراست (کریمی به نقل از انگلرت و دانسمو،۲۰۰۲). لاگه( ۲۰۰۸) معتقد است که درحدود ۵ درصد کودکان سنین مدرسه دارای مشکلات یادگیری اند وعواملی مانند سن،سلامت جسمانی، تاریخچه خانوادگی و بهره هوشی در این امرمشارکت دارند.
تعاریف
زبان نوشتاری یکی ازمهمترین اشکال زبان به حساب می آید .با این حال برخی دانش آموزان در به کارگیری مهارتهای زبان نوشتاری با مشکل روبرو هستند. اختلال نارسانویسی به اختلال در زبان نوشتاری اطلاق می شودکه جنبه های مکانیکی و فنی مهارت نوشتن توجه دارد. این اختلال خود را به شکل بد خطی درکودکان دارای حداقل هوش متوسط که حرکتی نیستند نشان میدهد (کریمی به نقل از بوسووان،۲۰۰۲). مشخصه اصلی نارسا نویسی این است که مهارت های نوشتاری کودک با در نظر گرفتن ظرفیت هوشی وسطح آموزش به میزان چشمگیری پایین ترازحد انتظار است (نادری و سیف نراقی،۱۳۷۴؛بشاورد،۱۳۸۲).
نارسا یا بد خط نویسی:
اشکال دست خط به عنوان نقص درفرآیند نوشتن درنظرگرفته میشود. ممکن است قسمتی ازیک اختلال کلامی گسترده باشد. بااین که به نظرمیرسد شیوه نوشتن یک امرتاریخی باشد. ولی نارسانویسی وحتی اختلالی جزئی دست خط را تحت
الشعاع قرار میدهد،نقش مهمی در یادگیری بعدی دارد. کودکان دراکثر مهارت های زبان نوشتاری از قبیل دست خط ،هجی کردن،نقطه گذاری،کاربردحروف بزرگ وانشاء مشکل داشته باشند،اما شایع ترین اختلال بیان نوشتاری نقص درهجی کردن و املاست (گورمن،ترجمه راغب،۱۳۸۴).
اختلال در املاء نویسی:
انواع اختلال املاء عبارت انداز:
دیسگرافی دیسلکسی: نوشته ها ناخواناست به خصوص وقتی که متن پیچیده باشد. هجی کردن(تلفظ شفاهی) ضعیف است اما ترسیم و کپی کردن متون نوشته شده نسبتا طبیعی است.
دیسگرافی حرکتی(dysgraphia motor) : هم نوشته هم کپی ها متن ناخواناست. هجی کردن معمولا دچارمشکل است سرعت استفاده از انگشتان غیر طبیعی است.
دیسگرافی فضایی: شخص دارای خط ناخوانایی است چه درحالت نوشتن و چه درحالت کپی کردن ،هجی زبان طبیعی است (دوول،۱۹۹۴٫به نقل ازکی،۲۰۰۰؛ترجمه کریم سواری،۱۳۸۷). برخی پژوشگران معتقدند که فراوانی این ناتوانایها د رپسران بیشتراز دختران است(راتر،فلانری،لیندرمن وهمکاران،۲۰۰۴؛به نقل ازفلاح چای،۱۳۷۷).
دانش آموزان نارسانویس ممکن است یکی یاهمه مواردزیر را داراباشند.
.۱ بد نوشتن شکل حروف یابه اصطلاح خرچنگ قورباغه نویسی.
۲٫ حروفی که خیلی بزرگ یا کوچک هستند ویکنواخت نیستند.
۳٫ نوشتن کلمات به صورت فشرده(به هم چسبیده).
۴٫ بالا یا پایین خط نوشتن درمواردی که باید روی خط نوشته شود.
۵٫ فاصله زیاد انداختن بین کلمات.
۶٫ کندنویسی ،درمواردی که لازم است تند نوشته شده است،مثل دیکته نویسی(نادری،سیف نراقی،۱۳۹۰).
عوامل موثر در ایجاد نارسا نویسی :
۱٫ آسیب مغزی: برخی کودکان بعلت کارکرد ناقص بخشی از نیمکره چپ مغز که مربوط به حافظه دیداری کلمات است با مشکلات نوشتاری روبروهستند. نقص در کارکرد مغز،علت مشخص ندارد اما صدمات وارده درحین تولد،ضربه وتصادف و….ممکن است باعث این ناهنجاری ها بشود.
۲٫ پردازش اطلاعات: میزان توجه ،حافظه وتوانایی رمزگشایی ازجمله عواملی محسوب میشوند که درگرفتن و تبدیل اطلاعات لازم برای نوشتن حائز اهمیت است.
۳٫ تاخیر رشدی: تاخیر دررشد قسمت های مختلف دستگاه عصبی مرکزی،رشد مهارت های نوشتاری را تحت تاثیر قرارمیدهد.
۴٫ نقص دیداری: اگربینایی کودک ضعیف باشد عمل نوشتن برای کودک سخت میشود.
۵٫ وضعیت نشستن: برخی کودکان هنگام نوشتن وضعیت نامناسبی به بدن خود می دهند ویاوضعیت قراردادن کاغذ درجلوی روی فرد بصورت نامناسب (خیلی کج یا کاملا عمودی)است.
۶٫ چپ دستی: دربرخی موارد ممکن است تبدیل به یک عامل در ایجاد اختلالات نوشتن شود. بطور مثال: زمانی که کودک چپ دست در کنار سایر همکلاسی هایش مینشیند اگر در جای صحیح (منتهی الیه سمت چپ نیمکت)قرار نگیرد، ممکن است مرتبا به آرنج فردی که در کنارش نشسته بر خورد میکند ودر نتیجه نوشته اش بصورت درهم و برهم می آید.
۷٫ اختلال حرکتی: کودک هماهنگی حرکتی ضعیفی را از خود نشان میدهد این کودکان در استفاده از دست هایشان برای فعالیت هایی که مستلزم تنظیم ظریف حرکتی است با مشکل مواجه میشود.
۸٫ عوامل محیطی: مانند طبقات اجتماعی، اندازه خانواده، دو زبانه بودن، شیوه فرزند پروری والدین،محرومیت اقتصادی،سطح تحصیلات والدین وعوامل انگیزش می تواند بطور کلی با پیشرفت تحصیلی ودروس که به مهارت های نوشتن متکی است،درارتباطند.
۹٫ عوامل رفتاری: فزون کنشی (یا بیش فعالی)، حواس پرتی و بی توجهی ازجمله رفتارهایی است که باعث بروز مشکلات نوشتاری و یاتداوم آن می گردد (بشاورد،۱۳۸۲).
راهبردهای آموزش برای حل مشکلات نارسانویسی
۱٫ تمرین های روی تابلو: این تمرین ها ورزیدگی لازم را پیش از شروع به آموزش نوشتن به وجود می آورد. دوایر، خطوط، اشکال هندسی،حروف و اعداد را می توان با حرکات آزاد وگسترده دست و بکارگیری عضلات شانه، بازو، دست ها و انگشتان روی تابلو طراحی کرد.
۲٫ پرورش حرکات نوشتن با دیگر وسایل: نقاشی انگشتی، نوشتن روی خاکستر یاروی ماسه در جهت حرکات مربوط به نوشتن تمرین مطلوب است با قلم نقاشی میتوان برای طراحی اشکال حروف واعداد استفاده کرد(رخشان،فریدون ،فریار و همکاران،۱۳۷۹).
۳٫ حالت: برای آمادگی نوشتن ،کودک باید راحت بر روی صندلی ینشیند. میز او باید ارتفاع مناسب داشته پایه هایش ثابت و بی تحرک باشد پاهای کودک بازمین تماس داشته باشد وبتواند هر دو ساعد خودرا روی میز قراردهد وبا دستی که نمی‌نویسد کاغذرا بالا نگه دارد.
۴٫ وضعیت کاغذ: برای درست نویسی کاغذ بایستی راست و بدون کجی و موازی با لبه ی پایین میز تحریر قرارگیرد. برای کمک به کودک برای میزان کردن کاغذ خود به این حالت یک تکه نوار جهت انطباق ضلع فوقانی کاغذ در قسمت بالای میز تحریر چسبانده شود.
۵٫ گرفتن مداد: مداد را بایستی بین انگشت شصت و انگشت وسط قرارداد در حالی که انگشت اشاره روی مداد قرار بگیرد. مداد باید بالای قسمت تراشیده شده گرفته شود برای خوب گرفتن مداد دور آن را گل رس یا خمیر بازی قرار دهید. از مدادهای کوتاه نباید استفاده کرد به این علت که درست بکار بردن آن مشکل است. بسیاری از کودکان از لحاظ گرفتن موفقیت آمیز مداد بااین روش متفاوت هستند بااین حال گرفتن به روش خنجری و چنگکی برای نوشتن ،نوشتن با مدادHB است. نوشتن با مداد پلاستیکی ، نظیرمداد سودمند است.
۶٫ الگو ها و قالب ها: اشکال هندسی(مربع،دایره …..) حروف، اعداد را می توان به صورت الگوهای بریده از مقوا یا پلاستیک ارائه نمود برای جلوگیری از لغزش الگوها رابا گیره به کاغذ محکم کنید. به کودک بگویید که حدودشکل مورد نظرخودرا با مداد معمولی و با مداد رنگی روی کاغذ ترسیم کند،آنگاه الگو را بردارد و بعد بگویید که چه شکلی بوجود آمده است. شکل الگورا از وسط مقوا در آورد.
۷٫ ترسیم از روی مدل: اشکال پر رنگ را روی یک صفحه کاغذ سفید بعدی روی آن کاغذ نازکی قرار دهید از روی اشکال کپی کند. در ابتدا از خطوط مورب و دایره استفاده کند باید خطوط افقی و عمودی وبعد ازآن حروف و اعداد رابکار بگیرد. کودک می تواند از مداد رنگی یا مداد زغالی استفاده کنید.
۸٫ ترسیم بین خطوط: از کودک بخواهید که وسط خطوط متوازی مختلف الشکل،خطوط موازی دیگری رسم کند و این می تواند طرح یک حرف باشد در این صورت گذاشتن علامت فلش و شماره برای نشان دادن جهت و املاء حروف مفید خواهد بود.
۹٫ نقطه چین: طرح ساده ای را رسم کنید آنگاه فرم نقطه چین همان طرح را نیز در کنار آن رسم کنید. از کودک بخواهید که با آن نقطه ها آن طرح را کامل کند.
۱۰٫ ابتدا با کاغذ بدون خط کا ر را شروع کنید: سپس از کاغذی که خطوط باز-با فاصله دارد استفاده کنید برای نوشتن حروف این کار به کودک کمک می کند تا دستش را برای نوشتن ورزیده کند، مرحله اصلی حروف آموزی با نوشتن می توان از خطوط راهنما که هر کدام رنگ خاص دارند استفاده کرد. کاغذ معمولی را می توان با رنگ های راهنما در جهت کمک به نوشتن صحیح کودک خط کشی کرد، در واقع ما می توانیم به جای یک خط زمینه از۵ خط رنگی استفاده و حروف را به روش زیر آموزش دهیم.
۱۱٫ حروف ازساده به مشکل: در آموزش حروف باید آن دسته از حروف که شکل ساده تری دارند در ابتدا آموخته شود. همان روشی که امروزه در نگارش کتاب اول ابتدایی مورد توجه قرارگرفته است. نظریه ی دیگری مبتنی بر این تجربه است که مصوت های بلند و کوتاه(آ-او-ای) و (ا-ءا-) زودتر از دیگر حروف آموخته شود تا کودک بتواند ترکیبات متعددی با صامت ها بسازد و مفهوم هجا رابهترفراگیرد.
نتیجه گیری
در این مقاله اختلال یادگیری نوشتن و چگونگی درمان آن مورد بررسی قرار گرفت. به عبارتی این امرکه اختلال نوشتن چگونه ایجاد می شود و نیز راههای درمان آن چیست،مورد بحث است. پژوهش ها و بررسی ها نشان می دهد که اختلال نوشتن تحت تاثیر عوامل زیادی از قبیل: اختلال های کنترل حرکت، اختلال های حافظه بصری، اختلال های ادراک بصری، عدم دقت و توجه، ضعف مهارت های حرکتی، اختلال در ادراک بینایی حروف و کلمات، ضعف حافظه بینایی و شنوایی، دشواری در انتقال اطلاعات از یک کانال حسی به کانال دیگر و انتزاعی بودن مطالب قرار دارد.
برای درمان اختلال نوشتن روش های زیر توصیه می شود:
منول و برندا (۲۰۰۵) طی مطالعه ای با عنوان مداخله های رفتاری در دیسگرافی به این نتیجه رسیدند که مداخله های رفتاری باعث بهبود دیسگرافی گردید.
در مداخله های روانشناختی _ تربیتی بایستی اقدامات زیر را انجام داد:
خود آموزی: یعنی از کودک خواسته می شود به هنگان نوشتن، بلند صحبت کند.
خود وارسی: از کودک خواسته می شود که بعد از هر کلمه مکث کند و ببیند آیا قلم را درست و آرام گرفته یا به آن فشار می آورد.
آرامش و رفع خستگی: از کودک خواسته می شود که پنج دقیقه رونویسی کند و سپس ده دقیقه به بازی و فعالیت دلخواه خود بپردازد.
تمرین های روانی و حرکتی: شامل چگونگی گرفتن قلم و نیمه باز نگه داشتن مشت در موقع نوشتن است (کریم سواری، نشریه روان شناسی و علوم تربیتی، ۱۳۸۷).
لازم به ذکر است که از راهبردهای آموزشی زیر هم می توان استفاده کرد:
– استفاده از واژه پرداز
– پرهیز از تنبیه دانش آموزان به دلیل کار بی دقت و نامرتب
– امتحان شفاهی
– استفاده از ضبط صوت
– اجازه ی استفاده از دفترچه یادداشت
– یادداشت نکات یا رئوس مطالب برای کاهش حجم مواد نوشتاری مورد نیاز،
– کاهش رونویسی از کار،
– استفاده از گیره ی مداد و یا دیگر ابزارهای یاری دهنده ی نوشتن،
– استفاده از کاغذ های خط کش دار یا کاغذ شطرنجی،
– فراهم کردن جایگزین هایی برای تکالیف نوشتاری (گزارش های ویدئویی، گزارش های صوتی).
نهایتا هیچ راه حلی آسان یا سریع که باعث حل مشکلات دانش آموزان مبتلا به اختلال نوشتن گردد وجود ندارد. نه تنها
مداخله اولیه و زود هنگام بلکه تلاش پیوسته و مداوم و پایدار در طول زمان برای رفع چنین مشکلاتی حایز اهمیت می
باشد (کریم سواری، نشریه تعلیم وتربیت و تربیت کودکان استثنایی،۱۳۸۷)
روشهای درمانی نارسا نویسی – سایت پاکدلها – منابع :
بشاورد،سیمین(۱۳۸۲). آموزش ترمیمی برای دانش آموزان نارسا نویس. تهران: پژوهشکده کودکان استثنایی.
سواری،کریم(تیر۱۳۸۷). بررسی اختلال املاء و روش های درمان آن. نشریه روان شناسی و علو تربیتی
-تعلیم و تربیت استثنایی. شماره ۷۹٫
سیف نراقی، مریم؛نادری ، عزت الله(۱۳۹۰). اختلالات یادگیری، تاریخچه ،تعریف،گروه بندی،مراحل تشخیص ، روش های آموزش و نمونه های بالینی،تهران. انتشارات امیرکبیر.
ویتز سلیکو،مارک. اختلال در خواندن و سایر مشکلات یادگیری. ترجمه احمدی،علی اصغر و برایتان،مسعود(۱۳۸۱) انتشارات انجمن اولیاء و مربیان.
فریار،اکبر؛رخشان،فریدون(۱۳۷۹) ناتوانی یادگیری. تهران ، انتشارات نیما.
نیازی،الیاس؛کدیور،پروین ویاریاری،فریدون(۱۳۸۷). تاثیرآ موزش راهبردی های شناختی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نارسا نویس. نشریه روان شناسی و علوم تربیتی، پژوهش در حیطه کودکان استثنایی .سال هشتم، شماره ۲،(علمی پژوهشی).
قدمی(۱۳۸۴). مجموعه مقالات همایش ناتوان های یادگیری ،همدان:آموزش و پرورش استثنایی همدان.
کاکاوند،علیرضا(۱۳۸۲). بررسی و مقایسه عملکرد حافظه کودکان عادی و کودکان با نارسایی هایی ویژهدر یادگیری و اثر بخش فن خود پرسی بر میزان درک و فهم و یادآوری کودکان نبتلا به خواندن و عادی. رساله دکتری. دانشگاه علامه طباطبایی تهران
گورمن ،جین چنگ ،ترجمه حجت الله راغب(۱۳۸۴). اختلالات عاطفی و ناتوانی های یادگیری در کلاس های ابتدایی، تهران: پژوهشکده کودکان روانشناسی.
نادری، عزت الله و سیف نراقی،مریم(۱۳۷۴). اختلالات یادگیری . تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر.
نادری، عزت الله و سیف نراقی،مریم(۱۳۷۹). روش های تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن درعلوم انسانی . تهران: بدر.
