توجه دیداری فضایی ، نوعی از توجه دیداری است که شامل جلب توجه به مکانی در یک فضا است. این مدل توجه یک همتای موقتی نیز دارد که توجه دیداری موقتی یا همان کوتاه مدت نامیده می شود.
این نوع توجه به طور گسترده ای در تجزیه و تحلیل های ویدئویی، در دید کامپیوتری و برای ارائه عملکرد بهتر و توضیحی قابل تفسیر در مدل های یادگیری عمیق به کار گرفته شده است.
توجه دیداری فضایی این امکان را به انسان میدهد که اطلاعات تصویری را به صورت انتخابی از طریق اولویت بندی ناحیهای در زمینهٔ دیداری پردازش کند. منطقهای از فضا در حوزه دیداری برای توجه انتخاب شده و بعد اطلاعات درون این ناحیه بیشتر پردازش میشود.
تحقیقات نشان میدهد که وقتی توجه فضایی ایجاد میشود، فرد بیننده معمولاً در تشخیص هدفی که در یک موقعیت مورد انتظار (در مقایسه با یک موقعیت دور از انتظار) ظاهر میشود، سریعتر و دقیقتر عمل میکند.
توجه فضایی با دیگر اشکال توجه دیداری مانند توجه متمرکز برجسم و توجه متمرکز بر ویژگی، فرق دارد.
این اشکال دیگر توجه دیداری، یک شکل کامل یا یک ویژگی خاصی از یک شئ را، بدون توجه به موقعیت مکانی آن، انتخاب میکنند؛ در حالیکه توجه فضایی، منطقهٔ خاصی از یک فضا را انتخاب میکند و اشیا و ویژگیهای درون آن محدوده پردازش میشوند.
معیارهای توجه دیداری فضایی
تست نشانه دهی فضایی
در آزمایش نشانه دهی پا سنر هدفی را در دو موقعیت مکانی نمایش میدهند و بعد فرد باید بتواند هدف را (که در یکی از دو موقعیت مکانی نمایش داده شده بود) شناسایی کند و به سرعت به آن پاسخ دهد.
در هر آزمایش ۳ نشانه بنابر تشخیص آزمونگر بکار میرود، نشانه معتبر (نشانگر موقعیت مکانی درست)، نشانه نامعتبر (نشانگر موقعیت مکانی نادرست که فرد را گمراه میکند) و نشانه خنثی ( هیچ اطلاعاتی ارائه نمی شود).
در آغاز آزمون نشانهای نمایش داده میشود که ممکن است نشانهٔ معتبر یا نا معتبر یا نشانه خنثی باشد. نشانهها ممکن است نشانهٔ محیطی (محرکی خارجی در اطراف موقعیت مکانی هدف) یا نشانه مرکزی (یک نماد، مانند فلشی که به محل هدف اشاره دارد) باشد.
اگر موقعیت مکانی هدف از قبل مشخص باشد، یعنی از نشانه معتبر استفاده شود، آزمون شونده در شناسایی و تشخیص سریع تر و دقیقتر عمل می کند.
دادن اطلاعات غلط و استفاده از نشانه نامعتبر به اشخاص دربارهٔ موقعیت مکانی هدف، منجر به افزایش زمان واکنش و کاهش دقت نسبت به زمانی میشود که نشانه خنثی ارائه میشود.
👈 میزان دقت و سرعت عمل در تشخیص:
نشانه معتبر> نشانه خنثی> نشانه نا معتبر
🔹 آزمون های نشانه دهی فضایی معمولاً توجه فضایی پنهان را ارزیابی می کنند.
توجه فضایی پنهان به توجهی اشاره دارد که میتواند اطلاعات را بدون حرکت چشم دریافت کند. برای بررسی #توجه_پنهان لازم است اطمینان حاصل کنیم که چشمان ناظر در طول آزمون تنها به یک مکان خیره بماند.
🔹 در آزمون های نشانه دهی فضایی، از فرد خواسته می شود که به یک نقطهٔ ثابت متمرکز شود. بهطور معمول ۲۰۰ میلی ثانیه طول می کشد تا حرکت چشم ساکاد یک به یک نقطه-مکان منتقل و ثابت شود.
بنابراین، مدت زمان ترکیب نشانه و هدف معمولاً در کمتر از ۲۰۰ میلی ثانیه ارائه میشود تا مطمئن شویم که توجه فضایی پنهان اندازهگیری می شود و اثرات حاصل به دلیل حرکات آشکار چشم نیست. برخی تحقیقات، حرکات چشم را به طور ویژهای زیر نظر می گیرند تا اطمینان حاصل کنند که چشمان مشاهده کنندگان بهطور مداوم بر نقطهٔ مرکزی ثابت متمرکز است.
نشانههای مرکزی و محیطی در آزمایش های نشانه دهی فضایی میتوانند جهتگیری توجه فضایی پنهان را ارزیابی کنند. به نظر میرسد این دو نشانه از مکانیزم های متفاوتی برای جهتدهی توجه فضایی استفاده میکنند.
نشانههای محیطی، با استفاده از فرایندهای کنترل توجه از پایین به بالا، بهطور خودکار توجه را جلب میکنند. برعکس، تصور میشود که نشانه های مرکزی تحت کنترل ارادی باشند و از این رو از فرایندهای بالا به پایین استفاده کنند.
تحقیقات نشان دادهاند که نشانههای محیطی به راحتی قابل چشم پوشی نیستند، چراکه، حتی زمانی که مشاهده گر میداند نشانه موقعیت، هدف را پیش بینی نمی کند یعنی نشانه نا معتبر است، باز هم توجه به سمت نشانهٔ محیطی سوق داده میشود. نشانههای محیطی همچنین بسیار سریع تر از نشانه های مرکزی باعث جلب توجه میشوند، چون نشانههای مرکزی نیازمند زمان پردازش بیشتری برای تفسیر نشانه هستند.
✅ آزمایش پروب فضایی
در آزمونهای نشانهدهی فضایی، پروب (نشانه) فضایی باعث جلب توجه به یک موقعیت مکانی خاص می شود. پروب های فضایی همچنین در انواع دیگر آزمونها برای بررسی چگونگی تخصیص توجه فضایی استفاده شدهاند.
پروبهای فضایی برای ارزیابی توجه فضایی در بررسی های دیداری استفاده می شوند. وظایف بررسی های دیداری، تشخیص یک هدف از میان تعدادی از گزینه های نادرست است. توجه به مکان نمونه ها در بررسی می تواند برای هدایت بررسی دیداری استفاده شود. این موضوع توسط نشانههای معتبر با بهبود شناسایی اهداف نسبت به شرایط نامعتبر و خنثی نشان داده شده است. یک نمایش بررسی دیداری همچنین میتواند بر سرعت پاسخ یک فرد به یک پروب فضایی تأثیر بگذارد.
در یک آزمون بررسی دیداری، یک نقطه کوچک پس از یک نمایش دیداری ظاهر شد و مشخص شد که مشاهده کنندگان در شناسایی نقطه، زمانی که در همان محل هدف واقع شده بود سریع تر عمل کردند. این نشان داد که توجه فضایی به محل هدف اختصاص داده شده است.
استفاده همزمان از چندین کار در یک آزمایش، می تواند کلیت توجه دیداری فضایی را نیز نشان دهد، چرا که اختصاص توجه به یک کار میتواند بر عملکرد سایر کارها تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، پژوهشی نشان داد هنگامی که توجه به یافتن نقطهٔ چشمک زن (بعنوان پروب فضایی) جلب شد، این امر احتمال شناسایی حروف اطراف را افزایش می دهد