منظور از تشخیص در زمینه اختلالات ویژه یادگیری عبارت است مورد شناسی و فنون مصاحبه، مشاهدات بالینی و به کارگیری آزمونهای میزان شده رسمی و غیر رسمی.
هدف از تشخیص، جمع آوری اطلاعاتی است که در طراحی یک برنامه آموزشی شناختی متناسب با یادگیری کودک به کار می آید. اکثر صاحبنظران، مراحل زیر را در مسیر تشخیص ضروری می دانند:
۱- آیا کودک واقعاً اختلال ویژه یادگیری دارد؟ اکثر تعاریف اختلالات یادگیری به طور ضمنی بین آنچه کودک عملاً یاد می گیرد و آنچه باید و می تواند یاد بگیرد تفاوت قائلند. یادگیری عملی او، از طریق اندازه گیری فعالیت های روزمره اش به دست می آید در حالی که تعیین کرد. می تواند یاد بگیرد از راه سنجش توان و ظرفیت فراگیری وی حاصل می شود.
وجه در فوق را می توان از راه تحلیل روابط میان خرده مهارت های موجود در کارکرد ذهنی و آورد. به این معنی که انگاره ناهمتراز حاکی از این مطلب است که وجود نوعی ضعف کارکرد ذهنی کودک وی را از دستیابی به تمامی ظرفیت و توان یادگیری خود بازم در نیمرخی از نمرات خرده آزمون که از اجزای آزمون های معتبر به دست آمده، در تشخیص انگاره های ناهمتراز کارکرد ذهنی می تواند مفید واقع شود.
۲- سنجش میزان تلاش و پیشرفت: باید معلوم شود که دانش آموز در کدام زمینه های شکست روبرو شده و در چه سطوحی متوقف گردیده است و این اختلالات مربوط به کد مسائل ادراک، حافظه یا زبان است، ارزیابی عملکرد این حیطه ها با استفاده از اطلاعات و داد دست آمده از مشاهدات بالینی، آزمون های غیر رسمی و آزمون های میزان شده انجام می پذیرد
٣- تجزیه و تحلیل یادگیری کودک : کودک در آمایش اطلاعات چه شیوه هایی را به کار می برد مشکل فراگیر کدام یک از موارد دریافت، بیان یا آمایش و همخوانی اطلاعات را شامل می شود؟ قدرت و ضعف او در یادگیری های مربوط به تکالیف بینایی، شنوایی و به کارگیری مرتب حواس مختلف تا چه اندازه است؟ کودک چه ویژگی های رفتاری دارد؟ چگونه با مشکل یادگیری مبارزه می کند؟ داده های چنین تحلی را می توان از طریق مشاهدات غیر رسمی و یا آزمون های میزان شده به دست آورد.
۴- کشف موانع در ایستگاه های یادگیری: با اینکه در این مورد، برقراری یک رابطه دقیق علت و معلولی مشکل است لکن توجه به تمام علل ممکن در مشکل یادگیری می تواند سودمند باشد. از این رو عوامل عاطفی، محیطی و روانی باید مورد توجه قرار گیرد.
۵- مقابله و تفسیر داده ها و تنظیم پیش نویس فرض تشخیص : پیش فرض، تمام موارد فوق و نیز نکاتی را شامل می شود که به برنامه ریزی آموزشی مربوط است.
۶- تهیه و تنظیم یک طرح آموزشی بر اساس پیش فرض : این طرح طوری تنظیم شود که زمینه های قدرت و ضعف کودک و پیشنهاد شیوه ها و راه حل های مناسب آن را در بر داشته باشد.
💥 راههای دست یابی جامع علمی به داده های تشخیصی
۱- پیشینه کاوی و مصاحبه : پیشینه کاوی، بینش و اطلاعات و مدارکی را درباره سوابق و – رشد کودک به دست می دهد که معمولا موارد ذیل را شامل می شود و از طریق والدین کسب می کرد آگاهی از اختلالات احتمالی یادگیری نزد سایر افراد خانواده به منظور رسیدن به صفات ارثی در صور وجود، سوابق پیش از تولد کودک، وضعیت تولد، دوره شیرخوارگی، سنین کودک در گذاره های مهم
زندگی مانند نشستن، راه رفتن، کنترل مدفوع، زبان گشودن، و سوابق بهداشتی کودک شامل بیماری ها (به ویژه بیماریهایی که با تب شدید توام بوده اند) و اطلاعات اضافی نظیر سابقه مدرسه رفتن و غیره.
۲- مشاهدات بالینی: اغلب صفات کودک به صورت ناقص از طریق آزمونهای میزان شده و نیز مصاحبه تعیین می شوند. تشخیص گر ماهر می تواند بسیاری از این خصایص را با مشاهده هوشیارانه رفتار کودک و از طریق کاربرد استادانه آزمون های غیر رسمی کشف نماید. بعلاوه آزمـون هـای غیـر رسمی و مشاهده رفتار، فرصتی برای غنی تر ساختن یافته های دو زمینه تشخیصی فراهم می سازد. در مشاهده بالینی می توان موارد زیادی را مد نظر داشت و اطلاعاتی راجع به آنها به دست آورد از جمله : فهم و دریافت شنودی، زبان محاوره، جهت یابی، رفتار، مهارتهای حرکتی و غیره.
۳- آزمونهای غیر رسمی : تعدادی از این آزمون ها می توانند بسیار مفید باشند مانند: سیاهه خواندن غیر رسمی، واژه شناسی، تحلیل انواع خطاهای املایی و تحلیل خواندن
۴- آزمونهای میزان شده رسمی: این آزمون ها به منظور به دست آوردن نمونه هایی از ابعاد خاص یادگیری در زمینه تشخیص به کار می آید. این آزمون ها از نظر آماری دارای اعتبار و روایی هستند. آزمونهای رسمی می توانند در کسب دو سطح از اطلاعات درباره کودک به کار برده شوند:
الف- آزمونهای عمومی که حیطه های کلی کارکردها را اندازه می گیرند و نشان می دهند که فراگیر در کدام یک از حیطه های عملکردی بالاتر یا پایین تر از حد سنی خود است.
ب- آزمونهای تشخیصی: این آزمونها، آزمون گر را قادر می سازند که کارکرد کودک را در حیطه خرده مهارتهای خاصی مورد تحلیل قرار داده و تحلیل جزء به جزء هر یک از عناصر ترکیبی حیطه های خاص را فراهم سازد و رهنمودهایی برای اصلاح و درمان به دست آورد. برخی از آزمونهای میزان شـده عبارتند از : مقیاس هوش وکسلر، مقیاس هوش استنفورد – بینه، آزمون روانی – زبانی ایلینویز (ITPA)، آزمونهای خواندن، ازمون کیمت، وودکاکسون، ویسکانسین، آزمونهای زبان، مقیاس بلوغ اجتماعی واینلنـد، تشخیص حساسیت حواس، که بشکل کامل و جامع در بخش آزمون ها تشخیصی کتاب معرفی شده است.
روش های علمی تشخیص اختلالات ویژه یادگیری – منبع: کتاب اختلالات یادگیری ؛ محمد رحیمی ؛ درج شده در سایت پاکدلها
