حافظه فعال (به انگلیسی: Active Memory) به نوعی حافظه مغزی اشاره دارد که برای انجام وظایف ذهنی فعلی و استفاده در فعالیت های روزمره استفاده می شود. حافظه فعال همچنین به عنوان حافظه کاری (Working Memory) یا حافظه کوتاه مدت (Short-Term Memory) نیز شناخته می شود.
حافظه فعال قادر به ذخیره و پردازش اطلاعات موقت است و به مدت زمان کوتاهی اطلاعات را نگه می دارد. این نوع حافظه برای انجام وظایفی مانند خواندن، نوشتن، حل مسائل ریاضی، تصمیم گیری، پاسخگویی در گفتگو و مراقبت از وظایف روزمره استفاده می شود.
قدرت حافظه فعال در هر فرد متفاوت است، اما به طور کلی قدرت آن با تمرین و تمرکز قابل بهبود است. استراتژی های مختلفی می توان در بهبود حافظه فعال مورد استفاده قرار داد، از جمله تقویت تمرکز، تقویت حافظه با بازگو کردن اطلاعات به صوت بلند، استفاده از تمرین های حافظه و تمرکز، و مدیریت استرس و تنش.
اطلاعات در حافظه فعال برای مدت زمان کوتاهی نگه داشته می شوند و در صورت عدم تمرکز و تماس زمانی مناسب، به سرعت از یاد می روند. برای انتقال اطلاعات از حافظه فعال به حافظه بلند مدت (Long-Term Memory)، عملیاتی به نام فرآیند تثبیت (Consolidation) انجام می شود. در این فرآیند، اطلاعاتی که در حافظه فعال ذخیره شده است، به عنوان خاطرات دائمی در حافظه بلند مدت ثبت می شوند.
در کل، حافظه فعال نقش مهمی در انجام فعالیت های ذهنی روزمره و حل مسائل دارد و قابلیت بهبود و تقویت آن با تمرین و تلاش مناسب وجود دارد.
حافظه فعال شامل آن پردازشها و فرایندهای مغزی استکه برای حفظ کوتاهمدتاطلاعات و دستکاری آن ها استفادهمیشوند. این حافظه به مدت کوتاهی وارد عمل میشود، توجه ما را روی موضوع خاصی متمرکز میکند، اطلاعات مزاحم را حذف میکند و ما را به تصمیم میرساند. نقص در حافظه فعال سبب اخلال در کارایی یادگیری محاسبات و حل مسائل پیچیده میگردد.حافظه فعال برای کنترل توجه نیز ضروری است . حافظه فعال سیستمی است که اطلاعات را به صورت فعال در ذهن نگه می دارد تا تکالیف کلامی و غیر کلامی مانند استدلال وادراک را انجام دهد و نیز آن ها را برای پردازشهای بعدی در دسترس نگه دارد. زمانی که افراد رانندگی می کنند و یا کفشهای خود را می پوشند مجموعه ای از حالت ها را به خاطر می سپارند و هربارکه این اعمال از نو انجام می شوند، به روشی سریعتر و خودآگانه تر به خاطر آورده می شوند. به این مکانیزم ذخیره بازسازی اطلاعات، “حافظه فعال” می گویند که عملکرد آن شباهت بسیاری به “حافظه پنهان” رایانه ها دارد. حافظه پنهان رایانه برای مثال این امکان را می دهد که به روشی بسیار سریع یک صفحه اینترنتی بازدید شده دوباره باز شود. مکانیزم تقوبت حافظه فعال باعث می شود که این حافظه تنها زمانی که به آن نیاز فعال شود و بنابراین در متابولیک مغز صرفه جویی می کند.(سرعت+سهولت+صرفه جویی) مطابق نظر دانشمندان، حافظه فعال، بیشتر و بهتر از بهره هوشی میتواند موفقیتتحصیلی را پیشبینی کند. در بررسی های جدید مشخصگردیده یکی از مشکلات جدی دانشآموزان دچار اختلال یادگیری نقصدر مکانیزم حافظه فعال است. تشخیص این ضعف و ارائه برنامه های درمانی جهت تقویت این حوزه می تواند بزرگی جهت رفع اختلال باشد.
تمرینات مربوط به تقویت حافظه فعال
-1 یادآوری عدد به صورت مستقیم( از 3 عدد شروع شده و گسترشمی یابد) -2 یادآوری عدد به صورت معکوس( از 3 عدد معکوسشروع شده و گسترشمی یابد) -3 یادآوری کلمه به صورت مستقیم( از 3 کلمه شروع شده و گسترشمی یابد) -4 یادآوری کلمه به صورت معکوس( از 3 کلمه معکوسشروع شده و گسترشمی یابد) -5 یادآوری تصویر به صورت مستقیم( از 3 تصویر شروع شده و گسترشمی یابد) -6 یاد آوری لیستی از هجاهای بی معنی( از 3 کلمه شروع شده و گسترشمی یابد) -7 یادآوری تصویر به صورت معکوس( از 3 تصویر معکوسشروع شده و گسترشمی یابد) -8 یاد آوری کلمه غیر مرتبط ( از 1 کلمه غیر مرتبط از بین 3 کلمه شروع شده و تمرین گسترش می یابد) توجه شود که این تفاوت ها به کاربرد-مفهوم- – رنگو اندازه و شکل و…. -9 یاد آوری کلمات غیر مرتبط ( از 2 کلمه غیر مرتبط از بین 5 کلمه شروع شده و تمرین گسترشمی یابد) -10 یاد آوری جمله ( از جملات کوتاه 3 کلمه ای شروع شده و گسترشمی یابد) -11 یادآوری جمله( درست یا اشتباه بودن جمله را بیان کند و کلمه آخر جمله ها را بگوید( از 1 جمله شروع شده و تعداد جملات افزایش می یابد) -12 تطبیق لیست کلمه یا لغت . یکسری کلمه گفته می شود بعد از چند ثانیه کلمات جدید بیان می شود.باید تشخیصداده شود که آیا کلمات قسم تاول با کلمات قسمتدوم یکسان است یا خیر. -13 شمارش اعداد به صورت معکوس -14 انجام محاسبات ساده ریاضی به صورت معکوس -15 یاد آوری مکعب از روی صفحه رنگی مشبک -16 تمرین ماز
